محرم در رامسر
محرم در رامسر
محمد ولی تکاسی
در شهرستان رامسر و حومه اعزام مُبلغان دینی و تعزیه خوانان محلی و یا غیر بومی از یک هفته قبل از آغاز ماه محرم (اولین ماه سال قمری) به روستاها آغاز می شود. مردم در جهت برگزاری هرچه باشکوهتر مراسم و تهیه لوازم و پارچه�های دست نویس شده، آماده کردن عَلَم�ها و تمرین جهت برپایی مراسم تعزیه خوانی و شبیه خوانی�ها آماده می�شوند. مرثیه خوانانی نظیر مرحوم عبداله بیگی(فرهنگی بازنشسته)، حمزه در ابریشم محله و حاج محمود فاضل ساعتچی در سادات شهر و جوانانی پرشور و با دانشی درست از وقایع کربلا به همراه شور و شوق مردم و یکدلی و همرنگی آنها جهت انجام این مراسم در پاسداشت حرمت خون سرور و سالار شهیدان حسین بن علی(ع) و شهداء کربلا مثال�زدنی است. هیئت�های عزاداری به همراه زنان و کودکان با پای پیاده از یک مسجد به مسجد محله دیگر رفته و در آنجا بعد از اجرای مراسم پرشور و حال سینه زنی(به همراه زدن سَنج و ...) مورد احترام و پذیرایی اهل محل (اغلب با چای و خرما) قرار می�گیرند. جهت تهیه نهار ظهر عاشورا و یا شام غریبان مردم کلیه نذورات و کمک های نقدی و جنسی خود را به هیئت امناء مسجد محل می دهند. علاوه بر این غذاهای تهیه شده در منزل را نیز جهت اطعام مردم به مساجد محل پیشکش می�نمایند. مردم با تهیه مقدمات پذیرایی و غذاهای طبخ شده از زائرین و سوگواران پذیرایی کرده و یا با ذبح گوسفند و گاو در محل مسجد و اهداء آن به انجام باشکوهتر مراسم می�افزایند. کلیه این هیئت های عزاداری برای شرکت در مراسم به صورت یکپارچه و به دور از هرگونه خودنمایی، در روزهای تاسوعا و عاشورا در مسجد آقابسمل گِرد هم می�آیند و از این به بعد مراسم سوگواری توسط هیئت امناء مسجد آقابسمل با شور و حال دوچندان پیگیری شده و به بهترین نحو برگزار می�شود. در این مراسم پیر و جوان، زن و مرد، فارس و ترک، رئیس و مرئوس، ارباب و رعیت، ثروتمند و فقیر همه گرد هم می�آیند. چون عاشورا محل همنوا شدن و هم دعا شدن است. عاشورا درسی برای تاریخ است. عاشورا فرهنگ آزادیخواهی است. عاشورا محلی برای گره�گشایی عقده�های چند هزار ساله مردم و پیروان مکاتب و همه ادیان الهی است.
لازم به ذکر است با مهاجرت اقوام غیربومی نظیر کُرد، ترک، تالشی و غیره به رامسر و وجود اقوام کوهستانی نظیر گالش�ها،جولا، بومسیج شور و حال دیگری به این مراسم داده می�شود که هر گروه بر طبق آیین و زبان خودشان به عزاداری می پردازند. قصه عشق یکی است ولی از هر زبانی که می�شنوید، نامکرّر است.در نهایت همگی یک چیز را فریاد می زنند:
"عشق به حسین (ع)و پاسداشت خون شهداء کربلا".
شکل 13– مراسم عزاداری ظهر عاشورا در
محل مسجد آقابسمل سادات�شهر(سال 1390ه.ش)
*این گونه مراسم آیینی توسط هیئت امناء مساجد و مسئولین گردشگری می�تواند در بخش توریسم مذهبی مورد توجه جدی قرار بگیرد.
مراسم آیینی عزاداری ها در شهرستان رامسر
1-مراسم آیینی کرنا نوازی[1]
(ثبت در فهرست آثار میراث معنوی)
کرنا، یکی از سازهای منطقه است که تا پیش از این برای اطلاع رسانی و اعلام خبری به مردم از آن استفاده می شده و امروزه تنها به عنوان ساز مراسم عزاداری شخصی و مذهبی از آن استفاده می شود. کرنا معمولاً به صورت دسته‌جمعی و در قالب گروههای ده نفره کرنانواز نواخته می‌شود که یک نفر سرگروه بوده و بقیه او را همراهی می کنند.
شکل 14-اجرای سنّت کَرنا نوازی در مراسم آیینی محرم
در شب عاشورا کرنانوازان در شهرستان رامسر و یا در روستای لَزَربُن به همراه هیئت عزاداری این روستا به سمت امامزاده حسین شهر شیرود می‌روند و در حالی که جلوی هیئت های عزاداری حرکت می‌کنند با رسیدن به جلوی امامزاده شروع به نواختن کرنا می‌کنند و نوای یاحسین سر می دهند و مردم مشتاق نیز در عین حال که اشک می‌ریزند به تماشای برگزاری این آیین کهن می‌پردازند.این مراسم آیینی در شهرستان رامسر در فهرست آثار معنوی استان مازندران توسط آقای موسی عطوفت شمسی در سال 1391 شمسی به ثبت رسیده است.
2- مراسم شب تاسوعای حسینی در بخش کتالم در مسجد حضرت علی اکبر رامسر که با حضور کلیه دستجات سینه زنی و زنجیر زنی انجام می گردد و در سال1394ثبت رسمی شده است.
3- تجمّع بزرگ روز تاسوعا در امامزاده آقامیرملک راجوب و سید محمد نیاسته با حضور گسترده عزاداران همراه با اطعام دهی صورت می�پذیرد.
4- مراسم پخت آش نذری در امامزاده سیدمحمد و سیده فاطمه روستای "پُتَک" یکی از مراسم�های بسیار باشکوه در شهرستان رامسر می�باشد و هرساله زائرین و عزاداران در اربعین امام شهیدان حسین بن علی(ع) و رحلت حضرت رسول اکرم(ص) و شهادت امام حسن(ع) این فرهنگ محلی و اسلامی را به نام "آش امام حسنی" پاس می�دارند.
5- مراسم زاره زاره(زاری زاری) در مسجد گالش محله کتالم نیز در صبح روز عاشورا یکی از مراسم جذّاب و مخصوص شیعیان امام حسین (ع) و یاران او و پاسداشت شهدای محّله می باشد.
شكل 15- پخت آش نذری در روستای پُتک (عکس از آقای علوی1393)
شكل 16 -عاشواری حسینی آقابسمل و آقاپلاسید( عکس از آقای علوی 1393)
*با توجه به اینکه اکثر غریب به اتفاق مساجد و بقاع متبرّکه شهرستان رامسر در کنار یکدیگر واقع شده اند جایگاه خوبی برای ترویج فرهنگ اسلامی (خصوصا شیعه)و اهل بیت می باشد و انصافأ مردم رامسر نیز این مهم را در حدّ اَعلی به مَنصه ظهور رسانیده�اند.
[1]-کرنا، یکی از سازهای منطقه است که تا پیش از این برای اطلاع رسانی و اعلام خبری به مردم از آن استفاده می شده و امروزه تنها به عنوان ساز مراسم عزاداری شخصی و مذهبی از آن استفاده می شود. کرنا معمولاً به صورت دسته‌جمعی و در قالب گروههای ده نفره کرنانواز نواخته می‌شود که یک نفر سرگروه بوده و بقیه او را همراهی می کنند. " کرنا": سازی بادی و بلند است که دارای صدای بم و رسائی است، چون سوراخ ندارد، با انگشتان نواخته نمی‌شود از این رو فقط با دم نوازنده از آن صدا حاصل می شود. برای اینکه کرنا صدای بهتری بدهد کمی آب در آن می ریزند و می شود گفت تنها سازی است که با آب کار می‌کند.جنس بدنه کرنا از نی است که برای استحکام بیشتر پوششی از بریده های نی روی بدنه آن بسته می‌شود طول آن متفاوت بین دو تا چهار متر و گاهی بیشتر است "سر عصایی شکل کرنا" که محل خروج و تشدید صدا می‌باشد از جنس کدو است. کرنای شمال را " درازنای" نیز می‌نامند چون لوله آن فاقد سوراخ تغییر دهنده صوت است لذا اصوات با تغییر فشار دم در لوله ایجاد می‌شود و فاقد تنوع صوتی است. سابقاً کرنا علاوه بر غرب مازندران در مناطقی از گیلان و خراسان نیز نواخته می‌شد. طریقه نواختن کرنا بدین گونه است که شخص با تجربه‌ای به عنوان تک نواز گروه، نوایی را در کرنا می‌دمد و بقیه نفرات پاسخ می دهند. تک نواز گروه، مصیبتی از حضرت امام حسین (ع) را در داخل کرنا دمیده و پس از آن صدای "وای وای" از کرنای وی به گوش می رسد در این لحظه گروه، نوای "حسین وای" را در کرنا می‌دمند بدین ترتیب شنوندگان "وای وای، حسین وای" را از تک نواز و گروه او می شنوند. کرنا به جز ایام سوگواری امامان به ویژه امام حسین (ع) در یادبود شهدا و برای خانواده‌های که داغ جوان دیده باشند نیز نواخته می شود.
"رامسر شهری آرمیده میان جنگل سبز و دریای آبی است پاسش بداریم و در حفظ آن کوشا باشیم"