تئاتر رادیویی گیلکی رامسری ( اُسکوجِه= اُسکوجک= سِکسِکه)

مادر: وَرِس بیشیم. چَرِه تَنگِز بیَر دارِه! می کار ایدارِه دیرا با!!

مادر: پاشو برویم. چرا اخم کردی و یک گوشه جمع شده ای ! کار اداری ما دیر شد!!!

 

بچه: مُو نِخَنِم بوشوم مهد کودک. مو خَنِم بُخواسِم.

بچه: من نمی خواهم بروم مهد کودک. من می خواهم بخوابم.

 

مادر: آدم سُلوک مار وازِنِه!. اولاد چی  چی یَه!. آدم مُرده سور بو وَاللّه بِهتَره!

مادر: پدر آدم در می آید. فرزند دیگر چیست!. انسان اولاد نداشته باشد واللّه بهتر است!

 

بچه: تُو خا گوتِه اَمه همسادِه زِنِه یِه خون و گوشت کولَه نِدارَه! همیشیک حسرت اَمِره  خوار دارِه.

بچه: تو که می گفتی زن همسایه ما یک تکه از خون و گوشت ندارد (اولاد ندارد) و همیشه حسرت ما را می خورد!

 

مادر: تُو خا اَندی گَتِه گب رِه کِدخدایَه. چَرِه مهد کودک نُشونِه. دِل خون داکون. سَرسام بِگیت!

مادر: تو که اینقدر حرفهای بزرگ بلدی چرا به مهد کودک نمی روی . خون به جگرم کردی. سرسام بگیری!

 

بچه: اَلَن "یَسار یَقول (یَقور)"  بَکشم. ای سرد سرما مَن "چاق و چُرَک" بوکونِم . مو بُشوم مهد کودک دِل چی بوکونِم . یِه کم شعر و نقاشی. بعدش "وُشتوک" بزنم بیَم خانه!

بچه: الان با سختی آماده شوم . در این سرما لباس و گرم کن بپوشم. من بروم داخل مهد کودک چکار کنم. کمی شعر و نقاشی. بعدش فورأ راهی خانه بشوم!

 

مادر: تو حتما خَنِه از تی هم سن و سالانشان عقب بمانی. بیسواد و بی عار وَکی. بیشی کلاس اول هِچ چی ندانسِه باشی!   دِبار مُلا خانه داو با هم قرآن یاد دَن هم سواد خواندن و نوشتن اَلَن هم مهد کودک.

مادر: تو حتما می خواهی از هم سن و سالان خود عقب بمانی. بی سواد و بی عار بشوی. بروی کلاس اول و هیچ چیزی ندانسته باشی! در گذشته مکتب خانه رسم بود. هم قرآن یاد می دادند و هم سواد خواندن و نوشتن. الان هم مهد کودک .

 

بچه: اگر علی ساربانهِ  دانه شتر کوجار بُخابانِه! مو خودَم دانِم چیکار بوکونِم!

بچه: اگر علی ساربان است می داند کجا شتر را بخواباند. من خودم می دانم چکار بکنم!.

 

مادر با عصبانیت دو دستش را بالا برد و ضربه ای به سر کودک نواخت. با عجله رفت و دسته جارو را برداشت تا ضربه ای دیگر بزند ولی ناگهان گلدان از سر میز به لباس او گیر کرد و با صدای هولناکی بر زمین افتاد و شکست. بچه را که کمی ترسیده بود کشان کشان تا دم دَرب خانه بُرد.

 

مادر: ایمروز تی عروسی یَه! تی عَزّا  سَر نیشَرِم!

مادر: امروز عروسی تو است!. در عزایت می نشینم! کنایه از  کارت زار است.

 

بچه: در حالی که اُسکوجِک زَنِه با  بگوتِه: خا هَنِم. مِرِه نزن. الَن دِ تنبیه اولاد جواب نِدَنِه. با گفتمان موضویَه حلّا کانِن!

بچه: در حالی که سکسکه می زد گفت: خوب می آیم. من را کتک نزن. الآن دیگر تنبیه فرزند جواب نمی دهد. با گفتگو موضوع را حل می کنند!

 

مادر: اَی تی بکاشتِه بِچه یَه صلوات. گور در گور باباشَه هر کی ای  مطالب دَر بیاردِه ! گَتِه کوچکتری وَنِه معلوم باشِه!

مادر: ای بر پدر و مادرت صلوات. گور در گور بشود هر کسی این مطالب را بیان کرده است! بزرگتری و کوچکتری باید معلوم باشد!

 

نتیجه اخلاقی:

محبت و مُدارای اطرافیان نظیر پدر و مادر  با بچه های کوچک جهت رفتن به مهد کودک و مدرسه در ایجاد انگیزه و روحیه علم آموزی  آنها بسیار اهمیت دارد.

تئاتر رادیویی گیلکی رامسری" کَتِری گَپ"

Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-ansi-language:#0400; mso-fareast-language:#0400; mso-bidi-language:#0400;}

مادر: خدایا برسان یِه پول حَلال .بُشوم LCD یا LED هِگیرِم.بین سر و همسر-شوفامیل دیم سربلند باشِم!

مادر: خدایا برسان پول حلال تا بروم و LCD یا LED  بخرم و بین سر و همسر - فامیل شوهرم سربلند باشم.

 

پدر: تو خدایا شکر بُکُن اَمِه یارانِه دِنَه گِه قطع نوکونِن. مو خوشته کلایَه تَوَدِنم هوا.می دل و پشت پَرکَنِه!

پدر: تو خدا را شکر کن یارانه ما را قطع نکنند . من کلاهم را به هوا می اندازم.   دست و دلم         می لرزد!

 

پسر: مگر توره بدوت دَشتِه! . اُمه دِ اَلَن گَتِّه یِم. خوشته بد  و خوب تشخیص دَ تونیم. ماهواره خَنیم!

پسر: مگر کیسه بزرگ دوخته بودی! ما دیگر بزرگ شده ایم. بد و خوب خودمان را می توانیم تشخیص بدهیم! ماهواره می خواهیم!

 

دختر: آها. هیتَرِه!.

دختر: بله. همین طور است!.

 

مادر: شِمِه کینِ خا گاو گی وُسونی گاو گُرِه کانین. اَمِه کین هم خودِه گاکالِ آوه. از زیندگی هِچی نفهمیسیم!

مادر: اگر به ماتحت شما مدفوع گاو بمالی شما صدای گاو می دهید(بد و خوب زندگی را نمی فهمید). ما هم مثل آبی که بدن گاو را در آخر فصل درو و هنگام کوچ می شویند برای شما کم ارزش هستیم و حرفمان را کسی گوش نمی دهد. از زندگی چیزی نفهمیدیم.

 

پدر: ماهواره بُنیان خانواده نشان بوکوردِه دارِه!. اینترنت خیلی بهتره. ماهواره خوشتِه مطلبِ القاء کانِه. تو نفهمَنِه از کوجار بُخواردِه!

پدر: ماهواره بنیان خانواده را نشان کرده است. اینترنت خیلی بهتر است. ماهواره مطالب خود را به بیننده القاء می نماید. تو نمی فهمی از کجا خورده ای!

 

پسر: یاد داده گَپ هَمرَه بازار شا نِشانِه. آدم وَنِه خودش در دام شیطان دَنِکَه!.راه راست مگر چه عیبی دارِه که خوشتِه پایَه کَج بَنی!

پسر: با حرف یاد داده نمی توان به بازار رفت(تکرار مکرّرات). انسان باید خودش در دام شیطان نیافتد. راه راست چه عیبی دارد که پایت را کج بگذاری!

 

مادر: خدایا می مَرگِ برسان. اَلَن شِمه کار و تلاشه وَختِه. درس خواندن وَختِه. تا در آینده شِمه دَس شِمه جیب مَن (دِل) بُشو. مُختاجِ نامرد و جماعت  بیگانه نُباشین.نه اینکه هر کَس و ناکس هَمرَه چَت بوکونین. شِمه هَمسادِه کیجایَه هم نیشناسین!

مادر: خدایا مرگم را برسان. الان موقع کار و تلاش شما و درس خواندن شماست. تا در آینده خرج خودتان را در بیاورید. محتاج نامرد و بیگانه ها نشوید.نه اینکه با هر کس و ناکس چت کنین. دیگر دختر همسایه اتان را هم نشناسید.

 

پدر: آدم وَنِه اصل از تَن دِشتی بی. تلویزیون و ماهواره سرگرمی یَه. اصل سرمایه خودتانین، فکرتانِه. زحمات شُمایَه تا چرخ مملکت بچرخانین.

پدر: آدم باید اصالت داشته باشد. تلویزیون و ماهواره سرگرمی است. اصل سرمایه خودتان و فکرتان است. زحمات شماست تا چرخ مملکت را بچرخانید.

 

نتیجه اخلاقی:

" کربلا و مکّه شان بهانَه، کربلا و مکّه داخل خانَه"

توجه به نیاز جوانان و کوشش در جهت رفع مشکلات آنها از رفتن مکرّر به اماکن زیارتی و ... ارجَح است.

تئاتر رادیویی گیلکی(جنگ نرم)

" کهنه پُلا و تازه پیشتی    کهنه قهر و تازه آشتی"

https://encrypted-tbn1.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcRX20cPsKgCjMosMtNtFx-vMKWn-eu2A9nhl0YgIOLVvVLgTyV8rfVaKExL

جَل دَرِه حسن خان: اُف بامُردیم اَندی ماهواره رَصَد بوکوردیم بِنیم دونیا چی خبره!

حسن خان اهل جَل دَرِه(نام مکان): آخ مردیم از بس که ماهواره را رصد کردیم تا ببینیم در دنیا چه خبری است!

 

جنگ سرا میرزا آقاخان: همه یِه گِل چال گِلِن! اَندی آدم چُم چِلا واج، گوساخ بونونِه مگر؟ وی کین طَرب بُنِه داکونی وَگِردَنِه وی وَلگِ چَرِنِه!

میرزا آقاخان اهل جنگ سرا(نام مکان): همه از خاک یک چاله هستند! اینقدر انسان مگر پررو و بی ملاحظه می شود؟ داخل ماتحت او طُرُب بگذاری بر می گردد و برگهای آن را می خورد!(نهایت پررویی).

 

توبُن شِل خا نیساء: اَلَن دِ دهکده جهانی یَه. مُردم از اُسَرِ دونیا هم وَکِتِه ایجه باخبرن. دماغ لوکا دِل چنگ بَزِه همه دانِن.

خانم نساء که لنگ است اهل توبن(نام محل): اآن دیگر دهکده جهانی است. مردم از آنطرف دنیا هم با خبر هستند. اگر انگشت در دماغ بکنی همه می دانند.

 

رضی محله کدخدا: مو نود سال عمر از خدا هِگیتِم هِچ وَخ  نِدی یَم  دشمن تی دلِ دوست باباشِه ! بیگانِه سگ دیوانَه!

کدخدای رضی محله: من 90 سال عمر از خدا گرفتم هیچ وقت ندیدم دشمن دوست تو بشود. بیگانه مثل یک سگ دیوانه است!

 

سید محله کَش گرما آدم: اَمِرِه خا سودی نِدارُه! هر چی گَبِه ! خدایا هَندَه هورو!

آدم اهل کَش گرما در سید محله: برای ما که سودی ندارد! فقط حرف و صحبت است! خدایا هر بلایی است باز به همان طرف خودشان!

 

ییلاق مِشتی مام حسین: زمانه طوری بونِه که اَمِه خوشتِه ییلاقم دِ شا نوتونیم اَندی خرج گران  باباشِه!

محمد حسین اهل ییلاق: زمانه طوری خواهد شد که ما به ییلاق خودمان هم نمی توانیم برویم. آنقدر خرج در آینده گران خواهد شد!

 

لَمتر مِشتی آقا: خدایا تِرِه گواه گَرِم. به این سوی چراغ ای یِه کلمه گِه راست گوتِه دَرِم، اُشان خوشتِه جیب رِِه یِه توره بدوتِن(بُدوت دَرِن) .نه تی دل دوستِن نه می دلِ دوست!!

مشتی آقا اهل لمتر(نام مکان): خدایا تو را گواه می گیرم. به این نور چراغ سوگند این یک جمله را راست می گویم. آنها برای جیب خود یک کیسه بزرگ دوخته اند. نه دوست تو هستند نه دوست من!

 

چورسر حاج آقا: تا با چنین با! رادیو، تلویزیون ، روزنامه ، ماهواره دِل  همیشیک با ایرانی جماعت دشمن دشمنی بوکورده دوست هم  دوستی!

حاج آقای اهل چپرسر(نام مکان): تا بود چنین بود. در رادیو، تلویزیون، روزنامه، ماهواره همیشه با ایرانی جماعت دشمن دشمنی کرده و دوست هم دوستی!

 

جنگ سِرا میرزا آقاخان: قدیما درست بوگوتِن:

" گاو اُشکامِه تِرِه گوشت نوبونِه       کهنه دَشمِند تِرِه دوست نوبونِه"

 

میرزا آقاخان اهل جنگ سرا(نام مکان):

 قدیما راست می گفتند:

" شکمبه گاو برای تو گوشت نمی شود   دشمن کهنه برای تو دوست نمی شود"

 

نتیجه اخلاقی:

اصلش  نسلش. ذات بد نیکو نگردد  بلکه بنیادش بد است.

تئاتر رادیویی گیلکی(تیغ سنگ مُهر بابا=حکم ازلی این بود)

Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-ansi-language:#0400; mso-fareast-language:#0400; mso-bidi-language:#0400;}

پدر: اندی یاسف بخواردیم. پشت مَچه گازه گیتیم زیندگی بچرخِنِم  بامُردیم. دِل خوش سیری چند.

پدر: انقدر تاسف خوردیم  پشت لبمان را گزیده تا زندگی را بچرخانیم مردیم. دل خوش سیری چند است.

 

مادر: دوگروز شنبه بازاره سبزی خوردن هگیتیم 5000 تومان!

مادر: دیروز در شنبه بازار  سبزی خوردن خریدم 5000 تومان.

 

پدر: مغازه دار گوتِه دُلار هَندَه بالا بُشا.  اَمه گرانتره هِگیرَنیم  وَنِه گرانتره هم بوروشیم. "دِ رَسوِیَه کیسه داکُردِن!

پدر: مغازه دار می گوید دلار باز هم بالا رفت. ما گرانتر می خریم باید گرانتر هم بفروشیم. " دیگر رسوایی را به حد و بالاترین درجه اش رسانده اند".

 

مادر: گودرز چه ربطی به شقایق دارِه(مثل معروف گیلکی). اُشان خا قیمت خرید قبل هگیته دارِن!!!

مادر: گودرز چه ربطی به شقایق دارد(مثل معروف). آنها که جنس شان را با قیمت قبلی خریده اند!!!

 

پدر: باید فکری بوکونِن. جار جیر شان الکی گَپ زَئن دِ فایده ندارِه. باید وی گوز لوکا سر بزنی!!!

پدر: باید فکری کرد. بالا و پایین رفتن و حرف زدن فایده ای ندارد. باید به ماتحت او .... کرد!!!

 

مادر: این هم اَمِه قسمت با. خیلی اسراف کُردیم . قدر نُدانسیم. اِسِه وَنِه بدتر بَکِشیم.تا خودشه رچه بداریم.

مادر: این هم قسمت ما بود. خیلی اسراف می کردیم. قدر نمی دانستیم. حالا باید تاوان داده و بدترش را  تحمل کنیم.تا نظم بگیریم.

 

پدر: اَلَن دِ برکت از زندگی ما شادَرِه. دِبار رزق و روزی حلال بیشتر با. برکت هم دَشتِه.

پدر: الآن دیگر برکت از زندگی ما رفته است. در گذشته رزق و روزی حلال بیشتر بود. برکت هم بیشتر بود.

 

مادر: یاد این زبانزد دَکِتِم(افتادم):

"امیرماه هَشت   کَلا و گُلِه روغان مَشت    پُلُت وَلگ هم وی سر دَشت"

ترجمه: هشتم امیرماه گالشی(معادل بهمن ماه)  کوزه ها از روغن پر بودند و برگ درخت (پُلُت) هم روی آنها مانند درپوش گذاشته شده بود.

کنایه: سالی که نعمت فراوان بود.گله های گوسفند در مراتع می چریدند و محصولشان هم زیاد بود.

 

تئاتر رادیویی گیلکی(سرطان عشق)

زن: آخر اَرمان بامُردِم می مَردِه یِه دَفعه مِرِه بُگِه "عزیزم  تُرِه میز گیله دوست دارِم"

زن: آخر در حسرت آن مردم که شوهرم یکبار به من بگوید" عزیزم تو را کمی دوست دارم"

 

شوهر: ای قرتی بازی ها می کار نی یَه . روزی ده بار تِرِه بُگوم عزیزم تِرِه دوست دارِم". می تُک وَنِگَردِنه!

شوهر: این قرتی بازی ها کار من نیست. روزی ده بار بگویم عزیزم تو را دوست دارم. زبانم نمی چرخد.

 

زن: اَمه پَر و مار همیشیک گوتِن " آقا آقا از خانه بیرون شونو"

زن: پدر و مادر ما همیشه می گفتند " ارزش آقا از ارزش او در خانه به بیرون سرایت می کند"

 

شوهر: خدا را شکر بوکون یِه لقمه نان حلال هَریم سفره سَر. زن و بچه وشنا کَه خوشتِه سر سلینگا سر نَنِن.

شوهر: خدا را شکر کن یک لقمه نان حلال می آوریم سر سفره. زن و بچه ما گرسنه سر روی بالش نمی گذارند.

 

زن:هَمسَه مَردِه یِه تورِه طلا هگیتِه با خوشتِه زنِه گَره اَمَّه هیتَه زنِه سرطان بگیته وِرِه برسی یَه خوشته پَر خانه . با دوتَه اولاد یِه کیجا زنه بابُرده. خوش باشَه! ای بی وفا همسر!!.

زن: مرد همسایه یک کولبار برای زنش طلا خریده بود اما همین که زنش سرطان گرفت او را با دوتا اولاد خانه پدرش فرستاد . با یک دختر مَسن ازدواج کرد . تا خوش باشد. ای همسر بی وفا!!

 

شوهر: ای مردکِه پست فطرت گَبِ می دیم نزن. اُن اُ موقع زن هم داشته دیگری هَمرَه با.کسن همره نخود و باقلا دشتن. 

شوهر: از آن مرد پست فطرت پهلوی من صحبت نکن. او آن موقع زن هم داشت با زن دیگری هم سر و سرّی داشت. با هم ارتباط داشتند.

 

زن: خدایا  پول، طلا، خانه و زندگی  هِچی نخوانِم. سایه می مَرده می سر جی کَم نُکُن. مو یِه مشت سر اولاد هَمرَه چی کار بوکونِم. بقول یکی : " آدم مرده  نزنِه ، معتاد نباشِه خوبه دِ!!!"

زن: خدایا پول، طلا، خانه و لوازم زندگی هیچ نمی خواهم. سایه شوهرم را از سر من کم نکن. من با تعدادی اولاد ریز و درشت چکار کنم. بقول یکی: " شوهرآدم   زن  را کتک نزند و معتاد نباشد خوب است دیگر".

 

شوهر: دِ وَسّا کُن. هَنده هو رو(طرف). خدایا درد و بلایِه از ما دورا کُن . وَرِس سحری بی یََر چیزی به اذان صبح نُمانسِه.

شوهر: دیگر بس کن. باز هم به همان طرف بلا بگردد. خداوندا درد و بلا را از ما دور کن. بلند شو  سحری بیار دیگر چیزی به اذان صبح نمانده.

 

نتیجه اخلاقی:

" دوستی قلبی بهتر از اظهار دوستی به زبان بوده ولی کافی نیست. ابراز عشق و محبت از ویژگی های  یک زندگی سالم است".

تئاتر رادیویی گیلکی رامسری (آسمان غُرّه=آسمان گُرُمبِه= تندر = رعد و برق)

شهریور ماه بود  فصل ریزش نزولات  آسمانی. هنگام دروی برنج نیز رسیده بود.هوا کم کم داشت رو به تاریکی می رفت.آسمان همراه با صدای هولناک رعد و برق مرتبأ تاریک و روشن می شد. ابرهای سیاه از طرف گیلان به سمت کوه قلعه بند و به طرف تنکابن می رفتند . در اینجا ضرب المثل زیر داشت کم کم مِصداق پیدا می نمود:

"ابر بُشا رشت خرِ بیَر دشت    ابر بُشا تنکابن  خرِ داکون جیرکا بُن"

یعنی:" ابر اگر به طرف رشت رفت خر را به دشت ببر   

ابر اگر به سمت تنکابن حرکت کرد خر را در طبقه زیرزمین خانه ببند".

 

مادر: سر کیتاب وِگیتِم خوب در نِمَه. هوا هم خوشتِه سَرِ خواردَرِه خا. همَش کولاکِه.

مادر: کتاب قرآن نگاه کردم(استخاره) خوب در نیامد. هوا هم که دارد شورش را در می آورد. همیشه باران می آید.

 

پدر: امسال دِ وَنِه " کَترا گیشی" چاکونیم. و زیر لب می خواند: کَترا گیشی هوا بَنِه امشوب نَنِه فردا بَنِه و ...

پدر: امسال باید جشن کترا گیشی(آیین آفتاب خواهی) راه بیاندازیم. و زیر لب می خواند: "کترا گیشی هوا را مناسب کن امروز نه فردا این کار را انجام بده و .....

 

مادربزرگ: در حالی که  گهواره نوه اش  را تکان می داد  زیر لب اینطور برای نوه اش می خواند:

آسمان صدا بُکُرده نکنه بترسی   تی پَئر تی مار فوخاتِه  نکنه بترسی و ....

مادر بزرگ: آسمان صدا کرد نکند بترسی   پدر تو با مادرت دعوا کرد نکند بترسی و ...

 

مادر: اَمِه مُستراح در "موران"  بزه. صدا کانِه  فردا یاد باشِه وِرِه روغان بزنی.

مادر: درب مستراح زنگ زده است. صدا می کند. فردا یادت باشد آن را روغن کاری کنی.

 

پدر با تلفن صحبت می کند:

چشمش کور دَندَش نرم  وَسِه اُشانِ طناب هَمرَه چاه دِل نُشِه. همه جار کدخدا خوشتِرَیَه  کَلالِم کدخدا مِرِه دانِه!. دِ کار از کار بگذشته . دِ همه عالم هم جمعا باشِن کاری نوتنِن بوکونِن!

پدر با تلفن صحبت می کند:

چشمش کور دنده اش نرم شود. او نمی بایست با طناب آنها به داخل چاه برود. همه جا خودش کدخدا است ولی کدخدای منطقه کلالم را من می داند(کنایه: عدم توجه به حرف بزرگترها). دیگر کار از کار گذشته است. دیگر اگر همه مردم جهان هم جمع شوند کاری نمی توانند بکنند!.

 

مادر: طلا و سکّه چند تومانی ترقی بوکرده با     اَلَن هم چند تومانی جیر بِمَه!

مادر: طلا و سکّه چند تومانی افزایش قیمت داشت ولی حالا قیمت آن چند تومانی هم پایین آمده است.

 

پدر: تی وَچه به دستور زن پَئر هرچی دَشتِه دارو ندار زندگی یَه بروتِه   طلا هگیته با.

پدر: پسر تو به دستور پدر زنش هر چه داشت دار و ندار زندگی خود را فروخت و طلا خرید.

 

مادر: " کار کرده افسوس نِدَرِه". در همیشه روی یک لنگه نچرخَنِه خا. خدا بزرگه!

مادر: " کار انجام شده افسوس ندارد". درب که همیشه روی یک پاشنه نمی چرخد. خدا بزرگ است.

 

پَئر: مو چندی غصه بُخوارِم. آدم بوگوتِن آهین نوگوتِن خا. دِ اَشهدَن باللّه.

پدر: من چقدر غصه بخورم. آدم گفتند آهن که نگفتند. دیگر اشهدُ اَن لا الله الا اللّه .

 

نتیجه اخلاقی:

" دلّالی و واسطه گری با ریسک زیادی همراه است به جای آن یادگرفتن حرفه و تلاش در جهت ساختن زندگی بهتر از دسترنج خود در اولویت قرار دارد".

تئاتر گیلکی رامسری(مُردِه سور= بدون اولاد)

مرد: وَسّه. مگر قرض دَدَرِه آوه. بِرماسِه دینِه  ظرفِه.

مرد: بس است. مگر می خواهی  آب را قرض بدهی. ظرف را  خیلی  پُر آب کردی.

 

زن: باشَه. اَمِه لیچ کین(کَن نال دیم) هَمسادَه. همیشیک آدِمَرِه سخت نیَه خا . "بی پدر و مادر شَنِه زندگی کَردُن اَمَّه بی هَمسادِه در شا نِشانِه".!

زن: باشد. همسایه دیوار به دیوار ماست. همیشه برای آدم سخت نیست. " بدون پدر و مادر می توان زندگی کرد اما بدون همسایه نه!.

 

مرد: خدایا ، خداوندا سر پیری عصای دَست نِدارِم. ای همه ثروت باغ و بولاغِ کی یَرِه دَس وِگیرِم.

"سر چی دانِه(نُدانِه) سرانجام چیَه    مال نُدانه بُخواردِه کیَه!".

مرد: خدایا، خداوندا سر پیری عصای دست(فرزندی) ندارم. این همه ثروت و باغ ها  را  بعد از مرگم برای چه کسی بگذارم."سر چه می داند(نمی داند) سرانجام (سرنوشت) چیست  و مال نمی داند خورنده مال کیست"!.

 

زن: فرداشوب عیده. یِه خون کولَه نِدَریم تا عید شوب  عید بگیریم. همه جار مِرَرِه  تِریکه! آخر تنهایی تا به کِی؟

زن: فرداشب عید است. یک بچه نداریم تا شب عید را جشن بگیریم. همه جا برایم تاریک است. آخر تنهایی تا به کِی؟

 

همسایه: دست شما درد نکند. اَمِه چاه پمپ خرابِه. شِمِه مزاحم وَکِتیم. فشاری آو هم خا  زوری نِدارِه!

همسایه: دست شما درد نکند. پمپ چاه ما خراب است. مزاحم شما شدیم. آب شهر هم که نیرویی ندارد.

 

زن: آقا بیَه بیشیم اداره بهزیستی یِه وَچِه بی یِریم پدر و مادر دار باشِه. وِرِه تحصیلات برسانیم  سر پیری و درماندگی  وَکَه اَمِه عصای دست. اَمِه هَمساده اداره بهزیستی کارمنده.

زن: آقا بیا برویم اداره بهزیستی یک بچه با شناسنامه بیاوریم(پدر و مادرش معلوم باشند).  تحصیل کند و او بشود عصای دست ما سر پیری و درماندگی. همسایه ما کارمند اداره بهزیستی است.

 

مرد: نَه. مو خَنِم بچه از خودم باشِه. ارث و میراث فرزندخوانده هم اشکالاتی شرعی دارِه!

مرد: نه. من می خواهم بچه از خودم باشد. ارث و میراث فرزند خوانده هم اشکال شرعی دارد.

 

زن: اَن هم شینیم حاج آقا دیم وی اشکال برطرف کانیم.

زن: آن را هم می رویم پیش حاج آقا  و اشکالش را رفع می کنیم.

 

مرد: وَنِه رِسلَه فکر بوکنِم. کار یِه روز دوروز نی یَه خا . یک عمر زیندگی یَه.

مرد: باید از روی فرصت فکر کنم. کار یک روز دو روز نیست. یک عمر زندگی است.

 

زن: کار خیر حاجت به استخاره نِدارِه.

زن: در کار خیر نیاز به هیچ استخاره نیست.

 

نتیجه اخلاقی:

فرزند خواندگی علاوه بر ایجاد حسّ نوع دوستی  سبب ایجاد آرامش  در زندگی  و افزایش سطح رضایت مندی و بالابردن شاخص  امید به زندگی در افراد بدون فرزند می شود.

تئاتر گیلکی رامسری (جنگل فورِزی= جنگل تراشی)

 

http://www.aftabir.com/news/2009/mar/17/images/9eeb7bd052c99be278e5a57f36e2d551.jpg

رییس موسسه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران گفت:

روزانه ۴۰ هزار هکتار از جنگل های شمال مورد تخریب کمی و کیفی قرار می گیرد. و به دلیل عدم وجود نیروی کافی در حفاظت از جنگل ها رشد قاچاقچیان(گانگسترهای چوب)  و زمین خواران      با عث جنگل زدایی و تخریب جنگل ها شده است و اگر این روند ادامه یابد دیگر اثری از جنگل های شمال نخواهد ماند.

 

پَئر: پسرجان وَرِس تارِه بی یَر بیشیم جنگل فورَزی

پدر: پسرجان بلند شو و تبر را بیاور تا برای آبادکردن جنگل برویم.

 

پسر با لبخند: پَئر جان تی تارِه دُمِه دِنی یَه!

پسربا لبخند: پدر جان تبر شما دستگیره ندارد

کنایه: آدم شُل و بی دست و پا در اداره همسر و مشکلات روزمره زندگی.

 

پَئر: پسرجان این یِه ضرب المثل. باش دامان وِرِه دُمِه بگیر مِرَم اَلَنِه هَمَدَرِم.

پدر: پسرجان این یک ضرب المثل است. برو جنگل و برایش دستگیره بگیر من هم الآن دارم می آیم.

 

پسر: چشم

پسر:چشم.

 

پَئر: زندگی خیلی به کوت و بات نی یَه. بَن تی سَرِطالع  چی دَرِه!

پدر: زندگی زیاد به دوندگی و تلاش نیست . ببین در طالع تو چیست!

 

پسر: دوگروز لال آقا بگوتِه با تا سال دیگر یِه اتفاق خوب اَمِه خانه دِل دَکَنِه

پسر: دیروز سید گفته بود تا سال دیگر یک اتفاق خوب در خانه ما می افتد.

 

پَئر: اُن خوشتِرِه بز کین موشت بَزه! خدا بگوتِه از تو حرکت از مُو برکت. هیجی نیشتِن هِچ وَخت آور گرم نوبونِه. کار بکن زحمت بکش جنگل فورَز تا پرتقال باغ ، چایی باغ بگیری.

پدر: او برای خودش حرف مفتی زد! خدا گفت از تو حرکت از من برکت. همین جا بنشینی هیچ وقت آبی گرم نمی شود. کار بکن زحمت بکش جنگل را آباد کن تا باغ پرتقال و باغ چای  را احداث کنی.

 

پسر: دِ اَلَن کی چایی باغ گَرِه، پرتقال باغ گَرِه. کشورهای  برادر هِسَّن واردات میوه و سبزی دَریم! سیب و پرتقال و نارنگی و توت فرنگی و تخم هندوانه و ...

پسر: دیگر الآن چه کسی باغ چای یا باغ مرکبات می گیرد. کشورهای برادر هستند واردات میوه و سبزی داریم. سیب و پرتقال و نارنگی و توت فرنگی و بذر هندوانه و ...

 

پَئر: تازه منابع طبیعی هم وی سر دَس بَنَه . همه جارِه سیم خاردار بزه پورچو  گِل بَدَه دارِه . دِ دبار مُثان جنگل آباد کُردِه نِشَنِه.گونِن جنگل تخریب  بونو .حیات وحش نابود بونه!

پدر: تازه منابع طبیعی هم  رویش دست گذاشته همه جا را سیم خاردار کشیده و پرچین کرده است. دیگر مثل گذشته ها نمی توان جنگل را آباد کرد. می گویند جنگل تخریب می شود.حیات وحش نابود می شود.

 

پسر: چَرِه نِشانِه فقط بند پِ  دِشته باشی  مشکل حَلّه! پول هَدی بالای سبیل آبرو چاکانِن!

پسر: چرا نمی شود فقط پارتی داشته باشی مشکل تو حل است. پول بدهی بالای سبیل آبرو می سازند.

 

پَئر: اَمه خنیم کشاورزی بوکونیم نِخوانیم بلند مرتِبِه  چاکونیم هم خدا راضی یَه هم خلق خدا.

پدر:ما می خواهیم کشاورزی کنیم نمی خواهیم آپارتمان چند طبقه بسازیم هم خدا راضی است هم خلق خدا.

 

پسر: با خدا باش پادشاهی کن   بی خدا باش هرچه خواهی کن.

پسر: با خدا باش پادشاهی کن  بی خدا باش هر چه خواهی کن.

 

نتیجه اخلاقی:

" تغییر در اکوسیستم جنگل بدون  برنامه و به دور از آینده نگری لطمات جبران ناپذیری بر پیکر طبیعت وارد کرده و موجب تسهیل در ایجاد فرسایش و بروز پدیده هایی نظیر سیل و تخریب جنگل ها خواهد شد".

 

*نقش جنگل تراشی، قرق و تخريب مراتع بر شاخص‌های کيفيت خاک در اراضی لسی استان گلستان

*جنگل تراشي يک زيان مطلق اقتصادي

چند زبانزد گیلکی رامسری(68)

 1-                خودِه کَچال هیمه تَش سَر روغان  جِلِز وِلِز کانه(زَنِه)

مثل روغن روی اجاق هیزمی جلز و ولز(آه و ناله) می کند.

کنایه: نهایت درماندگی و بیچارگی

یادآوری:

1-                هیتَه سوج و بیج زَنِه(کانِ)

 هی آه و ناله می کند.

۲- از بسوته جامه دشته

مثل اینکه جامه اش سوخته باشد آه و ناله می کرد.

 

 

2- آسمان به این بزرگی یِه ستاره هم ندارِه(نِداشتِه)

در آسمان به این بزرگی یک ستاره هم نداشت(ندارد)

کنایه: نداشتن پشت و یاور در انجام امور و زندگی

یادآوری:

1- خودشه با    با خدای خودِش

 

3- آ ُنِ داستان علی حِدَّه

داستان او جدا است.

کنایه: فارغ از جمع-

1-                اُن اَزَ حیساب نی یَ! جزء آمار نی یَه!

2-                اُنِ تبری بوگوت نی یَه  

 

4-     شیشار بُخوارده آدمه مانِه

 مثل فردی است که تخم یا برگ شمشاد (داروی ضد انگل گوارشی)  که بسیار تلخ  است خورده باشد.

کنایه: راه رفتن به این طرف و آن طرف

یادآوری:

1-خودِه کرک مُرغانه دَشتِه باشِه

مثل مرغ تخم داشته باشد بالا و پایین می پرد.

 

5-     خوشتِه کین کیلی یَه چِنگَ دَه

کلید ماتحت خود را از دست داد.

کنایه: اسهال- دل درد و دل پیچه

یادآوری:

1-     وی کین روخانه آوِه مُثان شونو

مدفوع او شُل و روان مثل آب رودخانه است.

 

6-     کنگر بُخواردِه  لنگر بیگَتِه(این زبانزد فارسی است)

کنگر خورده و لنگر انداخته

  

7-     یِه موشت وَچِه سَر بی سرانجامِ

با داشتن چند تا بچه ریز و درشت عاقبت کارش معلوم نیست.

کنایه: فقر و تنگدستی –بیماری لاعلاج- بی برنامگی برای آینده زندگی

 

8-     ورزا گوز بَدِه غلّه بُسوتِه

گاو نر گوز داد غله سوخت.

کنایه: دو چیز بی ربط- بهانه آوردن

یادآوری:

1-     گودرز چه ربطی به شقایق دارد.

 

 9-     آدمِ سُلوک مار وازِنِه خا

آه از نهاد انسان بلند می شود.

کنایه: نهایت رنج و سختی

یادآوری:

1-     آدم بُخاردِه مارِه شیر دَر هَنِه

شیری که از مادر خورده ای بیرون می آید.

 

 10-گوز مرگِ دَوایَه  نوکانِه

گوز داروی مرگ نیست.

کنایه: تمسّک به چیزی که فایده ای برای فرد ندارد.

یادآوری:

1-     آن فاتحه بُخواندِن

فاتحه او را هم خوانده اند.

2-     اُنِ گُلِه وَتِن

کوزه اش را برداشته اند.

·        در گذشته رسم بود بر مزار مُردگان کوزه ای پر آب می گذاشتند تا مردگان از آن استفاده کنند(یک باور میتراپرستی)

 

تئاتر گیلکی رادیویی(بد مریض)

 

پدر: خوب. این همه آگران ریسمان ببافته آخرش مِرِه نوگوتو کوجار بیشِه بی؟

پدر: خوب. این همه آسمان ریسمان بافتی آخرش به من نگفتی کجا رفته بودی؟

 

پسر: اَمّه همه مِرَرِه آدم وَکِتِن!. بُشابام تا روخانه دیم اَمِه گاوگَه رِه توت وَلگ بِچینِم. بدی یَم اَمِه هَمساده وَچه خانه چاکُردَره. نه کاری دارِه نه حرفه ای بَلَدِه!. مجرّد یِه لا قبا هم هِسِّه!

پسر: اما همه برای من آدم حسابی شده اند. رفته بودم تا کنار رودخانه کمی برگ توت برای گاو ما بچینم. دیدم پسر همسایه ما خانه سازی می کند. نه کاری دارد و نه حرفه ای بلد است. مجرد و کم پول هم هست!

 

پدر: مگر ندانِه اُنو پَر کُمپانی یَه. سر کو سامان دریایَه زمین دارِه، وی ثروتِ گِردَ ه  گِت نِشَنِه!

پدر: مگر نمی دانی پدرش میلیاردر است. از کوه تا دریا مرز زمین های اوست.ثروتش را نمی توان جمع کرد!

 

پسر: یکی خواردَرِه وَزرِس دَرِه یکی هم آه ندارِه با ناله سودا بوکونِه! مگر وی پَر چی کارِه؟

پسر: یکی از شدت پرخوری دارد می ترکد و یکی هم آه ندارد تا با ناله سودا کند. مگر پدرش چه کاره است؟

 

پدر:یِِه وِشنا پولدار. اُنِ گور نور وانوزِنِه. دست بِدِه ندارِه.

پدر: یک پولدار گرسنه(کنایه: آدم پولداری که دستش به خیر نمی رود). از گور او نوری بلند نمی شود. دستگیر مردم فقیر نیست.

 

پسر: دوگروز وِرِه بدی یَم شیشار بُخواردِه آدم مُثان هیتَه جار و جیر شا. خودِه کِرک مُرغانه دِشته بی. یِه منزل نیشتِه نوتونسِه. به گمانم خوشتِه کین کلیدِ چنگَ دِ با.

پسر: دیروز او را دیدم مثل آدمی که شمشاد خورده باشد بالا و پایین می رفت. مثل مرغ بخواهد تخم بگذارد. آرام و قرار نداشت.به گمانم اسهال هم داشت.

 

پدر: یِه عمر مفت بُخواردِن جُفت بزن اِسِه وَنِه تاوان هَدَن. بد مریض بیاردِه.  دِ گوز مرگ دوایه نوکانِه. وی گُلَه وَتِن از عرش بِمَه فرش. دِ حَبّ دِنه، شربت و جوشندِه هم دوا نوکانِه. باید بُسوجه و بمیره!

پدر: یک عمر مفت خوردند و خوشگذرانی کردند حالا باید تاوان بدهند. مریض لاعلاج گرفته. دیگر گوز دوای مرگ را نمی کند. کوزه اش را برداشته اند(اخراج شد) از آسمان به زمین آمد. دیگر قرص و شربت و جوشنده هم او را نمی توانند درمان کنند.باید بسوزد و بمیرد.

 

پسر: وی وَچه آسمان به این بزرگی دل یِه ستاره هم نِداشتِه. از وقتی با بعضی ها باپَرسِه به مَنصب برسی یَه. صاحب جاه و مال و مقام وَکِتِه. وَکِته یکی هوشانِ مُثان چی!

پسر: پسرش در آسمان به این بزرگی یک ستاره هم نداشت. از وقتی با بعضی ها همنشین شد به جایگاهی رسید. صاحب جاه و مقام شد. یکی مثل خود آنها شد.

 

پدر: شیر با اُن شیرگیری وَگِردَنه خوشتِه پِسی یَه نیا کانِه. ایشان دِ خوشتِه پِسی یَه هم نیا نوکانِن. لعنت به آن پیری که یِدا کونه خوشتِه جوانی یَه!

پدر: شیر با اینکه شیر است هنگام راه رفتن به پشت خود هم نگاهی می اندازد. اینها دیگر به پشت سرشان هم نگاه نمی کنند. لعنت به پیری که جوانی خود را فراموش کند!

 

پسر: بی پولی بد دردی یه. پول سر امام حسین ببی یَه! خدایا برسان یِه موشت پول حلال. اَندی کار خیر بوکونیم تا خدا هم شرمنده باباشِه. نه یِه موشت آدم مُثان هیتَه جمعا کونیم.آخرش معلوم نباشَه! بعدش بیشیم  تنگدره آجان گُلَه وَر بَنیم. هِچ کی سال تا ماه نِیَه اَمِرَه یِه فاتحه بوخانِه!

پسر: بی پولی بد دردی است. پول سر امام حسین را برید. خدا یک مشت پول حلال برسان. اینقدر کار خیر بکنیم تا خدا هم شرمنده بشود. نه اینکه مثل عده ای هی پول جمع کنیم. آخرش هم معلوم نباشد. بعدش برویم قبرستان آقاجوان قلی بیک در تنگدرّه بخوابیم. هیچ کس هم در طول ماهها و سالها برای فاتحه خوانی سر قبرمان نیاید.

 

نتیجه اخلاقی:

"حرص و طمع برای بدست آوردن جاه و مقام و منصب

اگر

از روی خیرخواهی دیگران و به نفع مردم نباشد

جز

ضرر عمر از دست رفته چیری برای فرد به همراه ندارد".

تئاتر گیلکی رامسری(مادر)

دختر: سِلام، مار خوبِه؟. بِمَم تی کار باره گِه انجام بَدَم

دختر: سلام. مادر خوبی؟ آمدم تا کارهای خانه ات را انجام بدهم.

 

مار: الحمدالله. از زندگیت خیر بنی. ان شاءالله عاقبت به خیر باباشی.

مادر: شکر خدا. از زندگیت خیر ببینی. ان شاءالله عاقبت به خیر شوی.

 

دختر: از اَمه اَداش خبری نِِیَه. از زیندان آزاد بابا؟

دختر: از داداش ما خبری نشد. از زندان آزاد نشد؟

 

مار: هرگزم نباشِه. الهی به زمین سرد بُخارِه. دزد پدر سوخته .پیش دَر و همسادِه مِرَرِه آبرو نَنِه. دور باشِه هَندی دِ اُوَسِّه تَر داباشِه!

مادر: هرگز آزاد نشود. الهی به زمین سرد بخورد(بمیرد). دزد پدر سوخته ،پیش همسایه ها برای من آبرو نگذاشته است. دور باشد همین قدر دور هست همین قدردیگر هم دورتر باشد.

 

دختر: اَخِّه، می برارِگِه  بُهتان بَزَن.

دختر:آخ، به برادر کوچک من افترا(بُهتان) زدند.

 

مار: غلط کار کُردُنِ بگوتِم پسرجان(ذات الجان) باشو می دَوایَه هِگیر خیلی گرانا با هرگزم گوته نره. وِرِه پول هم دَنِه بام. ندانِستِم بی پولی وی سَرِه بزه با وَنِه بشو همسادگان دزدی!!! الهی به دست اولاد بَکشی پسر!

مادر: به غلط گفتم پسرجان(ذات الریه گرفته-نفرین) برو دارویم را بخرخیلی گران شده.  ای کاش هرگز نمی گفتم. به او پول هم  می دادم. نمی دانستم بی پولی به سرش می زند و به خانه همسایه ها برای دزدی می رود.الهی اولادت این بلا را سر تو بیاورد.

 

دختر: خدا هیچ بنده مسلمانِ سر پیری دَس هِش چانوکونَه. ای دَس اُ دَسِ مختاج نباشه! . هیچ پدر و مادری مُختاجِ اولاد نباشه.اونو ببخش.

دختر: خداوند هیچ بنده و مسلمانی را سر پیری آزمند و بیچاره و خانه نشین نکند. این دست محتاج دست دیگر نباشد. هیچ پدر و مادر محتاج اولاد نباشند.او را ببخش.

 

مار: مُو یتیمیی شِمِرِه بزرگا کُردُم با نان حلال. مو خا بخشَنِم اَمِه اگر یِه رِج دَ پایَه کَج بَنِه .خوشتِه سینه شیره وِرِه حلال نوکانِم .اگر یِه شوب می گهرِه سر بِنیشتِم.به همین شب جمعه. به همین سوی چراغ!

مادر: من با یتیمی شما را بزرگ کردم با نان حلال . من که او را می بخشم . اگر یک بار دیگر پایش را کج بگذارد . شیر سینه ام را حلالش نمی کنم اگر یک شب روی گهواره اش بودم.قسم به همین شب جمعه و قسم به همین نور چراغ.

 

دختر: خا وَسّا کُن. بخشش از بزرگترایَه. تو اونو ببخشی خدا هم اونو بَخشَنِه. بهشت زیر پای مادرانه!

دختر: دیگر بس کن. بخشش از بزرگترها هست. تو او را ببخشی خدا هم او را می بخشد. بهشت زیرپای مادران است.

 

نتیجه اخلاقی:

احترام به والدین خصوصا مادران نقش زیادی در سعادت فرزندان دارد.

چند زبانزد گیلکی رامسری(69)

 

1-یاد داده گَپ هَمرَه بازار شا نِشانِه

با یاد دادن حرف نمی توان به بازار رفت.

کنایه: انجام کار به دست کاردان و کننده کار

یادآوری: هر کسی را بهر کاری ساخته اند.

 

2-عَزِب پرامِه

در حالت عزبی و بدون اولاد است.

کنایه: فارغ البال، بی مسئولیت زن و خانواده

یادآوری:

دول بِبه  نی یَه وی سینه صافِ

 

3-دور از همه دارموج کُردُن

به دور از همه بالاروندگان از درخت

کنایه: از تو دور باد(جمله فعلی دعایی)

یادآوری: مسلمان نشنود کافر نبیند.

 

4-گوش شیطان کَر چُشم شیطان کور

گوش شیطان کر و چشم شیطان کور شود.

کنایه: دور از چشم آدم های حسود

یادآوری: تی چُم  می کینِ سَر

 

5-وی وینی یَه بَری وی نفس دَر شونِه

دماغش را بگیری نفسش بیرون می رود(می میرد).

کنایه: ضعیف الحال-آدم لاغر

یادآوری:

ایزبیل لُر تقی

 

1-     چاق تا لاغرا باشِه  لاغره گِه نفس در شونو

آدم چاق تا لاغر شود آدم لاغر مرده است.

کنایه: در مذمّت لاغری و سُستی در غذا خوردن

 

2-     وی نیل خُم(نیل خُن) زَئَه بابا

ترجمه:

کنایه: مشوّش و مضطرب بودن(شدن)، حوصله و  دل و دماغ انجام کار درست نداشتن

 

یادآوری:

1-وی کشتی شان غرق بابان

2- وی سر مو همه قَرضِه(به تعداد موهایش به مردم بدهکار است).

 

3-     خدا دوتَه گوش هَدَه یِه زِبان(این زبانزد فارسی است)

خدا دوتا گوش داده و یک زبان

کنایه: یعنی یکی بگو و دو تا بشنو

یادآوری:

کم گوی و گزیده گوی چون دُرّ      تا جهان شود ز اندک تو پُر

 

8-وی نُطُق وا با( بازا با)

به حرف آمد

کنایه: لب به سخن گشودن در جمع.

 

9-می مرگ وِرِه دِنی با

منتظر مردن و بدبختی او نبودم.

کنایه: مرگ ناگهانی ، تصادف وحشتناک

 

10- سر به سَر بی دردسَر

روی هم بی دردسر است.

کنایه: ساده گرفتن کارها، زحمت اضافه نداشتن

یادآوری:

1-سنگی یَه که وَتِه نِشانِه  یکی دیگر هم وی سَر نی یَنِن

سنگی را که نمی توان برداشت یکی دیگر روی آن می گذارند.

ماره بن کیجا دمال باش(مادر را ببین بعد دنبال دخترش برو)

http://uc.niksalehi.com/images/axeary18x1jtoxameft.jpg

تئاتر رادیویی گیلکی رامسری(درد بی درمان)

آقا:آخ آخ آخ ، می دُندان خیلی درد کانِه هرچی سوختِه پِرَه، میخک دِنَه بَنَم وی درد ساکتا نوبا. هرکی بگوتِه عاشقی بدتر از دُندان دَردِه خوشتره " بُز کینِ موشت بَزَه"!

آقا: آخ آخ آخ دندان من خیلی درد می کند. هرچه سوخته تریاک، دانه میخک گذاشتم دردش ساکت نشد. هر کسی گفت عاشقی از درد دندان بدتر است سخن بیهوده ای گفته است.

 

خانم: وَرِس بیشیم حسین چهل صنعت پیش، تی دُندانِ اُنگوران داکونِه وِرِه بَکِنده.

 خانم: پاشو برویم پیش حسین چهل صنعت دندان تو را با انبر مخصوص در بیاورد. 

 

آقا: باشَه. بِدَه مو خوشته چکمه داکونِم. شال و کُلاه بوکونِم درگا وَرپ  دو دولی زَنِه.

آقا: باشد من چکمه خود و شال و کلاه را بپوشم در بیرون از خانه برف به شدت و گلوله گلوله در حال باریدن است.

 

خانم:  یِه بار وَکِتِه سر نُخواردِه گَپ نزنی؟ "سَر ندِشته بی"  "وِرِه قِران دِنی بی"!

خانم: یک بار شده حرف او را نزنی؟ سر نداشته باشد. زنده نباشد!

 

بچه: آقاجان مِرَم بیَم. وَرپ دوشاوَرِه یِه کم تازه وَرپ جمعا کُنِم.

بچه: من هم بیایم برای دوشاب خرمالوی جنگلی با برف(به جای اسکیمو یا یخ در بهشت)   کمی برف تازه جمع کنم.

 

خانم: اِسِه  ای درد و سوج مَن بِی یِه اَمِه قبر سر، لازم نوکوردِه  مو خودم تِرِه وَرپ هَرَنِم.

خانم: حالا توی این موقعیت بد تو می خواهی سر قبر ما بیایی.لازم نیست. من خودم برای تو برف می آورم.

 

آقا: زودتر چاق و چو رَک بوکون بیشیم. هوا تاریکا بادَرِه.

آقا: زودتر آماده شو برویم. هوا کم کم تاریک می شود.

 

حسین چل صنعت: بِرارِه خوب هِسِّه؟ یِه کم دیر بِمِه. وَنِه وِرِه جراحی بوکونِم!. تی دندان یِه گَتِه لوپو دَکِتِه. برسی یَه به ریشه. سه چِکِه دُندانه.

حسین چهل صنعت: برادر خوب هستی. کمی دیر آمدی. باید جراحی اش کنم. در دندان تو یک سوراخ بزرگی است. به ریشه رسیده است. دندان سه شاخه(آسیاب بزرگ) است.

 

آقا: تی دَسِ هزار هنر دَرِه ، تی جانِ قربان ، هر کاری کانِه بوکون مِرِه نجات بَدِه. این دَم قریبه دِ بمیرِم از دندان درد.دِ اشهدَن بی اللّه!.

 آقا: دست تو هزار هنر دارد. جانت را قربان. هر کاری می کنی بکن. من را نجات بده. نزدیک است از درد دندان بمیرم.دیگر اشهدُ اَن لااله اللّه!

 

خانم: دوتا مرغ، یِه دَس زبیل گِه مُرغانِه، یِه شیشه انار رَب، یِه شیشه ترش هُلو رَب بِیَردِه بَنِه وی پیش. ببخشید ناقابلِ

 خانم: دو تا مرغ- یک زنبیل کوچک تخم مرغ- یک شیشه رب انار- یک شیشه ری آلوچه ترش جنگلی گذاشت جلویش و گفت ببخشید ناقابل است.

نتیجه اخلاقی:

"آدم تا به دردی مبتلا ناباشِه قدر عافیت ِ ندانِه"

" انسان تا به دردی مبتلا نشود قدر سلامتی خود را نمی داند".

                                                                                                  

 

تئاتر رادیویی گیلکی( میش گیلی)= نیشگون

اولی: چُرِه اُتَه واخورا آدم مِثان مِرِه نیا کانِه!

اولی: چرا مثل آدم های گیج و مبهوت من را نگاه می کنی!

 

دومی: هِچی. ای فکر دل  دَرِم مُردوم چِندی بی عارن.

دومی: چیزی نیست. توی این فکر هستم مردم چقدر بی عار هستند.

 

اولی: چی با مگر!

اولی: چه بود مگر!.

 

اولی: وی وَچه شان هیتَه خوارِن کَلَنِن. بریز و بپاش کانِن هندَه وِرِه جی دَرِن.آخر خان زادَن.

اولی:بچه هایشان هی می خورند. می ریزند. بریز و بپاش دارند. باز هم از او بدگویی می کنند.آخر خان زاده هستند.

 

دومی: اَلَن زمانه عیوضا با. دِ معاش کُرده نِشانِه .                                                             "یکی یِه کوله گیری     گونِه می کینِ میش گیلی داکُردِه"

دومی: الان زمانه عوض شده است. دیگر نمی توان زندگی کرد.

"اگر کسی را کول هم بگیری می گوید کو ... نم را نیشگون گرفتی"(قدر محبت را نمی دانند).

 

اولی: تِرِه یاد هَنِه دو تَه شِلار سر بسر داکُردِه هَندَه وی فلان جا معلوم با. بیجار کار بوکوردِه زحمت بکشی با. تا به ایجِه برسَه.

اولی: یادت می آید. دو تا شلوار روی هم می پوشید ولی باز هم آنجایش معلوم بود.زمین برنجکاری  کار کرد زحمت کشید تا به اینجا رسید.

 

دومی: کی یَه قدر بِدانِه؟

دومی: چه کسی قدرش را بداند؟

 

اولی: زحمت نکشی یَن خا. همه ثروت به باد فنا دَنِن. کار نوکرده پولِه.

اولی: زحمت نکشیدن . همه ثروت را به باد فنا می دهند. پول مفتی است که با کارکردن به دست نیاورده اند(تا قدرش را بدانند).

 

دومی: خدایا اولاد صالح از ما به یادگار بگذار نه مُشتی مفت خوار و خوش گذران.

"همه بوگین الهی آمین"

 

چند ضرب المثل گیلکی رامسری(66)

۱- خر هو خره وی پالان عیوضا با

خر همان خر است ولی پالانش عوض شده

کنایه: اوضاع آدم فرقی نکرده همان است اگر چه به پست و مقامی رسیده باشد.(برگشت به ذات و اصل هر چیز)

یادآوری: خر همان خر و یک کیله جو(این زبانزد فارسی است)

*کیل=کیله= نوعی  ظرف واحد وزن برای غلات

 

2- وِرِه کیل دِنی بی= سر ندِشتِه بی

زنده نباشی

کنایه: جمله فعلی دُشنام

یادآوری:

1-     وِرِه قِران دِنی بی

 

3- وی کینِ پو داکُردِن

 کو ...نش را باد کردند.

کنایه: بزرگ جلوه دادن کسی- تبلیغات نادرست

 

4- وی لُمپوسِ باد دُکِتِه

باد به غبغب انداختن. حرفهای درشت زدن. از روی غرور حرف زدن

کنایه: پشتیبانی کردن( پشتبان داشتن).

 

5- باد کِنِه سه گی شی یَه!

اهل منطقه "باد کُنه سِه"(نام محلی در رامسر) است.

کنایه: چُس به دماغ= چُسان فُسان= مغرور و پر ادعا

یادآوری: می باد وَنِه وِرِه نَگِنِه

باد من نباید به او بخورد.

 

6- دُمدار = دُمدار ستاره

کنایه: بچه شلوغ و پرسر و صدا

 

7- وی چُمِ مداد کَشَنِه!

چشم او را مداد می کشد.

کنایه: یادآوری اشتباه و کار غلط کسی به او

یادآوری: سر کوفت زدن

 

8- دندانی که درد کانِه وِرِه دور تَوَدَنِن

دندانی که درد می کند دورش می اندازند.

کنایه: پایان عمر اقتصادی یا سیاسی فرد.

یادآوری:

دندانی که "لوپّو"  دَکِته وِرِه مُهلت نَدَنِن(کَندَنِن)

دندانی که کرم خورد(فاسد شد) به او مهلت نمی دهند(در می آورند).

 

9- دَس کتار بزه دَرِه

دستش را روی چانه اش گذاشته است.

کنایه: فکر بیهوده- آرزوی دور و دراز

یادآوری: فارغ از غم دُنیایَه

 

10- خودِه اسب بُشو آو دل برینِه!

مثل این است که اسب داخل آب مدفوع کند.

کنایه: کار نابجا کردن یا سخن نسنجدیده گفتن.

یادآوری:

کلاچ بوگوتِن تو گپ بزن بگوتِه گی!

 

 

 

تئاتر رادیویی گیلکی(قناعت)

اولی: بیشناوسِی بی دُلار بالا بکشی یَه!

اولی: شنیدی قیمت دلار افزایش یافت!

 

دومی: آها بیشناوُسُم. اَمِه آخر و عاقبت چی باید باباشِه فقط خدا دانه و بَس.

دومی: آره شنیده بودم. آخر و عاقبت ما چه خواهد شد فقط خدا می داند و بَس.

 

اولی:" پولدارها کباب  بی پول ها دود کباب"." سِواره خبر از حال پیادِه نِدارِه."

اولی: پلدارها کباب بخورند و بی پول ها فقط دود کباب می خورند. کسی که سوار است خبر از حال کسی که پیاده است ندارد.

 

دومی: مو یکی یَه محل مَن  شیناسَنِم." گرسنه سَره سلینگا سَر نی یَنِه". پیش زن و بچه خودش شرمنده!" آه ندارِه با ناله سودا بوکونِه".

دومی: من کسی را در محل زندگی ام  می شناسم گرسنه می خوابد. پیش زن و بچه خودش شرمنده است.آه ندارد تا با ناله اش معامله کند.

 

اولی: عیبی ندارِه. غصه نُخار. بنزین و نفت چراغ نِدارِه به جاش آو داکون.تونِه بِتاو  نوتونی یِه کم ویشتَر بِداو!

اولی: عیبی ندارد. غصه نخور. بنزین و نفت نداری به جایش آب بریز. اگر می توانی طاقت بیار ولی اگر نمی توانی تلاش خود را برای کسب معاش بیشتر کن.

 

دومی: چایی هم  دِ نوتنِم با قند و شکر فلان قیمت نُخارِم.

دومی: چای را نمی توانم با قیمت بالای قند و شکر هم نخورم.

 

اولی: چایی قلب رِه ضرره. اِسِه چایی هم نُخواری مگر می یَرِه؟

اولی: خوردن چای برای قلب ضرر دارد. اگر نخوری مگر می میری؟

 

دومی: اَمِه درآمد به ریالِ  خرج ما به دُلارِه. چون خنیم با بازار جهانی رقابت بوکونیم! پسته کیلویی 50 هزارتومان!" مرده خوشتیه گور دل لرزنه"!

دومی: در آمد ما به ریال است. خرج ما به دلار است چون می خواهیم با بازار جهانی رقابت کنیم.پسته کیلویی 50 هزار تومان!" مرده در گور خود می لرزد.

 

اولی: می گوش ای حرفها یَه بدهکار نی یَه. تا شَن سَه سَر روضه بخوانی بی فایدَه. قناعت بیشتر بوکون قناعت در آب، برق و تلفن و گاز و خوراک!

اولی: گوش من به این حرفها توجهی ندارد. تا غروب هم برای من صحبت بکنی بی فایده است. قناعت بیشتر کن. قناعت در مصرف آب، برق، تلفن ، گاز و خوراک!

 

دومی: ان شاء الله و به یاری حق تعالی و به کوری چشم امریکا و دشمنان 

"ما به جای آجیل و پسته عید امسال از " چوس فیل "  استفاده  کانیم".

چوس فیل= ذرت بوداده

تئاتر رادیویی گیلکی(باجناق رفیق بی کلک)

هوای پاییز رو به سردی می رفت. خانواده ای از گالش ها در تدارک عروسی هستند. احتمال بارندگی می رود. لذا با پلاستیک حیاط خانه را می پوشانند تا اگر باران آمد جشن و پایکوبی در زیر چادر پلاستیکی انجام شود.

اولی: داماد اَلَن یک هفته بیشتی نخوارده تا وی عروسی کولاک نیَه!

اولی: داماد مدت یک هفته است ته دیگ نخورده تا بارانی نیایید(یک باور محلی)

 

دومی: خدا بکنه کولاک هردسی بِوارِه تا داماد خوش شانس معلوم باباشِه! عروسی کولاک بُن  مزه دَرِه!

دومی: خدا کند باران تندی بیاید تا داماد خوش اقبال معلوم و مشخص شود. عروسی در زیر باران مزه دارد.

 

اولی: هر چی مصلحت اُنِه(رو به ابرهای آسمان) – خدایَرِه کاری نِدارِه

اولی: هر چه مصلحت اوست(رو به ابرهای آسمان)- برای خداوند کاری ندارد.

 

دومی: بچه زرنگی یَه. اول زیندگی همه چی دَرِه. از خانواده بزرگانِه. بزرگ زادَه. اصل و نَسَب دَرِن. وکِتِن اولادِن.

دومی:بچه زرنگی است. اول زندگی همه چیز دارد. از خانواده بزرگی است. بزرگ زاده است. اصل و نَسَب دارد. اولاد صالحی و اهل کار و زندگی است.

 

اولی: خدا بِدارِه با پدر و مادر

اولی: خدا به همراه پدر و مادرش او را نگه دارد.

 

دومی: "کهنه پُلا تازه بیشتی     کهنه قار و تازه  اِشتی ". ای هَمسادِه زِنِه هم بِمَه فضولی بوکونِه!

دومی: "برنج کهنه و ته دیگ تازه    قهر کهنه و آشتی تازه". این زن همسایه نیز برای فضولی کردن آمده است.

 

اولی: ای خانم عروس مارِه جاری یَه! کبلا خانمِه ........ "کَسِنِ هَمرَه گاو گی خوب نُسوجَنِه".

اولی: این خانم جاری مادر عروس، کربلایی خانم ..... است.با هم خوب نیستند.

 

دومی: شوبرارزنِ شانِ گوز مِن دامانِ دِل کَسِنِ هَمرَه دعوا بوکوردِن!

دومی: گ... وز   زن های دو برادر در جنگل من دامان با هم دعوا کرده اند.

(کنایه از وخامت اوضاع بین دو نفر جاری).

 

اولی: راستی فکر بوکورده چَرِه همیشه رابطه داماد با مادر زن خوبِه ولی رابطه عروس با مادر شوهر اَندی  بَدِه؟

اولی: راستی فکر کردی چرا همیشه رابطه داماد با مادرزن خوب است ولی رابطه عروس با مادر شوهر بد است؟

 

دومی: بله، چون یکی شان مَردِه . هر گپی یَه پِی  نوکانِه. دُمالِه نَدَنِه. زن گِه آدمِشان هیتَه دَرجَنِن کَلَنِن. پی کانِن. اَمَِه خوب هم دِریم ولی کمترِن.

دومی: بله. چون یکی شان مرد است. هر حرفی را پیگیری نمی کنند. ولی زن ها حرف زیاد زده و پیگیر حرفهای همدیگر نیز هستند.اما خوب هم داریم ولی کمتر هستند.

 

اولی: خلاصه باران هم شِتِل زَنِه.نیا بوکون  سُرناچی هم فتنه دَرِه!

اولی: خلاصه باران سیل به راه افتاد. نگاه کن  سُرناچی هم همه را به رقص آورده است.

 

دومی: راستی تی باجناق چی کارِه؟

دومی: راستی باجناق تو چه کاره است؟

 

اولی: راستِش  مو بعد از 20 سال هَلِه نفهمِسم  می فامیل چی کاره؟ تاجره- کشاورزِه- دَلّالِ- صَرّاف- همه کاره یا هیچ کاره  هَلِه مِرَرِه معلوم نوبا!

اولی: بعد از بیست سال هنوز معلوم نشده است باجناق من چه کاره است. تاجر – کشاورز- دلال- صراف است یا نه! همه کاره است یا هیچ کارِه.هنوز برایم معلوم نشد.

 

دومی: مگر نیشناوسی بی:

 

ژیان تِرِه ماشین نوبونِه

باجناق تِرِه فامیل نوبونِه

 

نتیجه اخلاقی:

 

"بشو راهی بخور کاهی  چی کار دارِه کی چی کارِه. خوشتِه کُلایَه بِدَر باد دَر نابُرِه"

تئاتر گیلکی رادیویی(وِکتن شی یِن)

اولی: با خودش می گفت: خوشتِه کُلایَه قاضی بوکون. بِن چی کار بوکونی بهتره؟ کلاوِزن نیَه خا نوتونی بازا کنی!

اولی: کلاه خودت را قاضی کن. ببین چه کاری بهتر است! گره کور نیست که نتوانی آن را باز کنی!

 

دومی: دِ می دَس هِچ کاری بَر نی یَنِه!

دومی: دیگر از دست من کاری ساخته نیست.

 

اولی: تا وَچه بیم. هِچی نفهمِسیم کسی راهنماگر نِدِشتیم. اِسِه اَمِرِه عقل دَکِته خر بیار باقلی بار کُن!

اولی: تا زمانی که بچه بودیم. چیزی نفهمیدیم.و راهنمایی کننده نداشتیم. حالا عقل داریم خر بیار و باقلی بارکن(وضع افتضاح شده است).

 

دومی: ماهی یَه هر وقت از آب بگیری تازه. کُنُش بوکون تو هم چیزی وَکی!

دومی: ماهی را هر وقت از آب بگیری تازه است. کوشش کن تو هم برای خودت کسی بشوی!!

 

اولی: کِمی پول و سرمایِه هَمرَه. مُو هِچی آه در بَساط  ندارِم!

اولی: با کدام پول و سرمایه. من هیچ چیزی آه در بساط ندارم!.

 

دومی: همه اول هینِه گوتِن. تی دور و بر خوب نیا بوکون. همه از اول دَشتِن؟

دومی: همه از اول همین را می گفتند. دور و بر خود را خوب نگاه کن. همه مگر از اول سرمایه داشتند؟

 

اولی: توکُّل بر خدا. یِه تکّه زمین دِریم. پرتقال شانِ پیوند زَنیم. کارمانِ شروع کانیم.از بیکاری بهتره.

اولی: توکل بر خدا. یه تکه زمین داریم. پرتقال را پیوند می زنیم و کارمان را شروع می کنیم. از بیکاری بهتر است.

 

دومی: خدا تِرِه عقل هَدَه. تو وکتِن شی یِِه! .زحمت بکش.کار بوکون. اول بُخوار نان و تَرِه   بعدأ بخوار نان و کره(وَرِه).

دومی خدا به تو عقل داده. تو اهل اصلاح شدن هستی!.زحمت بکش. کار بکن. اول بخور نان و تره   بعدا بخور نان و کره(گوسفند).

 

نتیجه اخلاقی:

چون بود اصل گوهری قابل

تربیت را در او اثر باشد

هیچ صیقل نکو نداند کرد

آهنی را که بدگهر باشد

سگ به دریای هفتگانه بشوی

که چو تر شد پلیدتر باشد

خر عیسی گرش به مکه برند 

(گلستان سعدی)

 

 

ادامه نوشته

چند زبانزد گیلکی رامسری(66)

 

1-      گَز نوکوردِه پاره بوکورده

اندازه نگرفته پارچه را برید

کنایه: کار زود هنگام- انجام کار بدون اندیشه عاقبت آن

 

یادآوری:

1-      هَلِه آوِه نِدِه  شِلارِ باتِه(بَکِندی یَه)

هنوز آب را ندیده شلوارش را درآورده است.

 

2-نُخوارِم قیماقِ چنگ نزنم می دِماغِ

قیماق(نوعی کاچی) را نمی خورم و دماغم را هم چنگ نزده و نمی خارم.

کنایه: عدم انجام کاری به دلیل ترس از عواقب آن

یادآوری:

1-      سری که درد نوکانِه دُسمال دانوبوس نِن

2-      نخوارم  مرغ سرِ ه   نکشَنِم دردسرِه

 

3-مال پیغمبر بُخواردِه مال خدا دُمال موجَنِه

مال پیغمبر را خورده دنبال مال خدا می گردد.

کنایه: حرص و طمع در مال اندوزی-  زیرک بودن- موزمار

یادآوری:

1-      به کم هچ وقت قانع نوبونِه

2-      آدم مول (آدم بی اصل و نَسَب)

 

4-هرکسی آو قَلب خودشِه خوارِه

هرکسی از رقت و مهربانی خود بهره می گیرد.

کنایه: مهربانی و خوشرفتاری با مردم- مردم سالاری دینی

یادآوری:

1-      دنیا دار مکافاتِه

2-      کربلا و مکه بهانَه   کربلا داخل خانَه

3-      هر چی بکَشتِه هونو چَنِه

 

5- زمین نرمی یَه بِدِه گادارِه (گاجمه-خیش) جَل دَنِن

نرمی زمین را دید و خیش را بیشتر در زمین فرو برد.

کنایه: فرصت طلبی- منتظر فرصت بودن

یادآوری:

1-      منتظر وقت مناسب بودن- چتربازی

 

6- بهار آفتاب غروب باشو تَره رِه

پِئز آفتاب غروب باشو پَلَرِه(پُلایَرِه)

در غروی آفتاب بهاری برای تره چینی به کوه برو

در غروب آفتاب پاییزی برای خوردن برنج(پُلا) برو

کنایه: بلندی روز در بهار و کوتاه مدت بودن روز در پاییز

*. نام یکی از ماههای گالشی در زمان گذشته کاسه شورماه بود که  به دلیل کوتاهی روزها از زمان بعد از ناهارخوردن تا  ظرف شستن  در بیرون خانه و کنار رود و رودخانه یا چشمه هوا زود تاریک می شود.

 

7-ارباب شونو دویَه رِه   نوکر شونو ماسَ رِه!

ارباب برای دوغ (ارزانتر) می رود ولی نوکر برای ماست(گرانتر) می رود.

کنایه: ارباب در فکر قناعت است ولی نوکر نه!

یادآوری:

1-      مردم تِرِه (تی مال رِه) رحم نوکانِن

2-      مردم دل بُسوت نَنَه

 

8- پَئر شونو  کارِه (کار رَ رِه)  وَچه دَرِه جا دَنِه

پدر برای کار می رود ولی بچه داس را پنهان می کند.

کنایه: تنبلی و لاقید بودن فرزند- بی مسئولیتی برای تامین معاش خانواده

یادآوری:

1-      مفت خوری  کوفت خوری

 

 

9- چپ دَس راست دَسِ گونِه تو گی بُخوار

دست چپ به دست راست می گوید تو گُ.....ه  بُخور

کنایه: اگر فرد بدی بخواهد بدی  کسی را به رخ او بکشد.

یادآوری:

1-      دیگ به دیگ گونه رویت سیاه

 

10- کلاچ گی یَه رِه گاز ایگَنِه(ایگَنِن)

برای مدفوع کلاغ هم دندان آماده کرده است.

کنایه: گرسنگی- فقر بیش از اندازه

یادآوری:

1-      باد هوا خوارِه(خوارِن)

 

11- چُشمه از سَر گَل   گِلِه

چشمه از سرچشمه گل آلود است.

کنایه: ایراد کار اساسی و ریشه ای است.

یادآوری:

1-      آو از سرچشمه تولونِه

 

12-چی ؟ چی ؟  نخود چی!

حرف مفت و بی محتوی

کنایه: ایراد سخن بیهوده و یا توقع کاری ناستوده از کسی داشتن.

 

 

13- مو سبزی پاک کنی بلد نََِیَم

من نمی توانم چاخان کنم.

کنایه: دروغ گفتن(یا دروغگو شدن) بر اساس مصلحت و یا آشتی دادن بین دو نفر طرف دعوا

یادآوری:

1-      مو وَلِ بند زَئه نوتونِم

2-      مو مُلا بند زَئه نوتونم (کلک شرعی نگذاشتن)

 

14- خودِه کَلِ سر وَچه چین

مثل زن کچلی که فقط بچه می زاید.

کنایه: آدم کم ارزش و بی سواد- نادان

*

به نظر می رسد این زبانزد قبلا به صورت ذیل بوده که بعدا با تلطیف و تخلیص شدن به شکل بالا در آمده است.که نیازمند بررسی های بیشتری است.

خوده کَلِه سَر  کَچه دِچین

مثل جای قاشق و چنگال(پارچه ای، کوزه ای) بالای اجاق هیزمی

 

15-تی پَئرِه بدی بی؟

پدرت را دیده بودی؟

کنایه: گنده گویی- لاف زدن

یادآوری:

1-      وگِرد  تی پِسی یَه نیا بوکون

(برگرد عقب خودت را نگاه کن)

 

16- هم الاغِه هم سولاخ

هم الاغ است هم سوراخ

کنایه: آچار فرانسه- همه کاره

 

17- هَلِه اُنِ سبیل پشت سبزا نوبا

هنوز پشت سبیلش مویی نروییده است.

کنایه: آدم کم و سن و سال- نوجوان

یادآوری:

1-      هلِه اُنِ ک...ر کِش کف نوکورده

هنوز ادرارش کف نکرده است.

 

18-درازی شاه خانم    گشادی ماه خانم

کنایه: طول و عرض زمین و کار و ... مناسب است.

 

19- گاجِمه= سنگ اُربو=سنگ بِه

خیش= گلابی جنگلی= به جنگلی (هر سه سفت و محکم و غیر قابل انعطاف هستند)

کنایه: آدم نادان . کم عقل- بی فکر

1-نرود میخ آهنی در سنگ

2- آهینِ سردِ چُکوش نزن (زَئن)

 

20- پُلایَه خوشترِه بُخوارِم    عقلِ تِرِه یاد بَدِم

پلو از مال خودم بخورم ولی به تو یاد بدهم

کنایه: بدون حق مشاوره و مزد گرفتن تو را راهنمایی کنم .

1-      بی مزد و بی منت

 

21- دونیا هِچ چی مونِم زَئن نِدارِه

در دنیا چیزی قابل فخر فروشی نیست.

کنایه: در مذمت غرور بی جا و احساس خود بزرگ بینی

 

 

22-عجب خری تِرَرِه بامُرده(بامُرده با)

عجب خری برای تو مرده بود.

کنایه: شانس آوردن- راحتی و آسایش بدوون دردسر

یادآوری:

1-      گاو شاخ بزه بیگَتِه گل باغ( دِل)

 

23- شیر به اُن شیرگیری وَگِر دَنِه  خوشتِه پِسی یَه نیا کانِه

شیر با وجود شیر بودن بر می گردد و عقب خود را نگاه می کند.

کنایه: مراقب اوضاع و احوال پشت سر بودن . نگاه به عقب و وضعیت قبلی خود داشتن

یادآوری:

1-      راههای پشت سر خراب نوکون

 

24- یِه قرانی میانِ بی یَنِه!

وسط یک ریالی را می برد.

کنایه: حد نهایت خسیس بودن

یادآوری:

1-      وی دَسِ پوک بزنی وی مشت وازا نوبونِه

2-      از وی دَس آو نچکَنِه

3-      از کین دل(وینی لوکا دِل) دَر هَرِه  خوارِه

از ماتحت خود(داخا دماغ خود) در می آورد و می خورد.

 

25- متاع به انبار خانه گرانتره!

کالا در محل انبار گرانتر است.

کنایه: ارزش زیاد کالا در محل تولید

یادآوری: بار در بارخانه گرانتره!

 

26-پول به دَم متاع هِچی نوبونِه

پول در قبال کالا ارزشی ندارد.

کنایه: کم ارزش بودن پول

 

27-اَزَ خودِ  وی کین لوکا سر جیر کَتِه بی

انگار از ماتحت او بیرون آمده باشد

کنایه: شباهت ظاهری بین فرزند و والدین- تشابه دو فرد

یادآوری:

1-      ازَ گاو گی مَنِ شوش بزنی

2-      خود ِ هِسی یَه دو لافه بوکونی

 

28- ای مسجد مناره سر خود نِگَره

این مسجد مناره به سر خود نمی گیرد.

کنایه: عدم پوشش مناسب توسط دختران (عدم رعایت حجاب) 

 

29- کین سر پیر

کنایه: آدم غر غرو- بهانه گیر حرفهای درشت و نسنجیده زدن(لُغز گوی).

 

30- وی پیشانی سو بلنده

دارای پیشانی بلندی است.

کنایه: خوش اقبال است. آینده دارد.

 

31- وی پَس قبا سر نیشتِه

بالای دوش او نشسته است.

کنایه: زن ذلیل- بچه ذلیل-

یادآوری:

1- وی دندانِ بیشمَر دَرِه

دندان او را شمرده است.

2- وی مِرسِه وِیِر بوکورده

حرف او را گوش می دهد

 

32- امِه گوشت(آدم) اُنِ دندان بُن دَرِه

گوشت(آدم) ما زیر دندان اوست

کنایه: خوشرفتاری با همسر بد

 

33- مِندی بلایَه بزه چابُک سَر

ناراحتی محل میانده را به چابکسر منتقل کرد

کنایه: انجام دوکار متفاوت- بی عذر تقصیر کردن

گنه کرد در بلخ آهنگری   به شوشتر گردن زدند مشتری

34- می دل سَر دَس نَنِه

دست روی دلم نگذار

کنایه: ناراحتی و رنج را بازگو کردن

 

 

35- اُ قباله گاو بُخوارده با

آن سند را گاو خورده بود.

کنایه: از دست رفتن گواهی- ارزش سخن

 

36- حمام شان بی عرق نوبونِه

رفتن به حمام بدون عرق کردن نمی شود.

کنایه: انجام هر کاری و رفتن به هر جایی بهایی دارد.

یادآوری:

 

37-بِدَه مسجد جای گوزیدن نی یَه!

دید مسجد جای گوزیدن نیست.

کنایه: انجام کار اشتباه

یادآوری:

1- بِدَه گرما خیلی سوجونِه

 

38- می دل مِرِه بکوشتِه می پشت مُردومِ

دل من من را کشته و ظاهر من مردم را

کنایه: ظاهر بینی مردم

 

39- می سر وَکِت اَسّانِه گَمِج

سر من مثل گمچ امامزاده(آستانه) پر از سر و صدا شده است.

کنایه: محل شلوغ و ناآرام- پر سرو صدا

 

40- آسیاب به نوبت

کنایه: لزوم حفظ نظم و انظباط

یادآوری:

1- به شما هم رِسَنِه

هرکسی چند روزه نوبت اوست.

تئاتر رادیویی گیلکی(واس میجیک= گیج گوسِند= کِوی(بیسوادی پنهان)

عَدِه: اَمه چهارده سَگ بیم نوزده تَه گالِش . خره  وَسِه کی چرا بابُرِه؟

دایی: ما چهارده سگ و نوزده تا گالش بودیم(جمعیت خانواده زیاد بود). خر را چه کسی می بایست به چرا می برد؟

 

خواخر زا: از وقتی اَمِه پَئر بامُرده مو هم بلاتکلیف بُمانسِم. وَسِه کار بوکونِم تا یِه لُقمه نان حلال دَربِیَرِم. وَکِتِم  کور بی سُواد!!!

 

خواهر زاده: از وقتی که پدرم مرد من هم بلاتکلیف شدم. می بایست کار بکنم تا یک لقمه نان حلال در بیاورم. شدم کور بی سواد.

 

عَدِه: کور باطَئن نُباش. الَن هم دیرا نوبا. تونی بیشی اَکابر. سواد دار وَکی.درست بوگوتِن بی سواد کوره! راه یَه از چاه تشخیص دَ نوتونِه.

دایی: کورباطن (نادان) نباش. الان دیر نشده. می توانی به کلاسهای نهضت بروی. سواد دار شوی. درست گفته اند بی سواد مانند آدم کور است. راه را از چاه تشخیص نمی تواند بدهد.

 

خواخِرزا: مو مطمئن هِسِّم از خیلی از تحصیلکرده های امروزی تونِم جلو بزنم.ایشان فقط مدرک دَرِن . کار زیادی بلد نیَن. هَلِه وَنِه کلی زحمت بَکِشن تا کار یاد بگیرِن خوشتِه گلیم از آب در بیارِن.زندگی ترتیب بَدِن!

خواهرزاده: من مطمئن هستم از خیلی از تحصیلکرده های امروز می توانم جلو بزنم. اینها فقط مدرک دارند. کار زیادی بلد نیستند. باید کلی زحمت بکشند تا کار یاد بگیرند و گلیم خود را از آب دربیارند.زندگی خود را بسازند.

 

عَدِه: تو خا یِه نصفی مِثان واس میجیک (گیج گوسنِد) نِبی. هوش و حواس درستی دارِه. این گوی و این میدان. باشو نهضت درس بخوان.

دایی: تو که مثل بعضی ها از قافله عقب نبودی(کمرو و گوشه گیر و کم عقل) نبودی. هوش و حواست درست است و سرجای خود است. این گوی و این میدان . برو نهضت درست را بخوان.

نتیجه اخلافی:

"برای آموختن هیچ وقت دیر نیست"

 

چند زبانزد گیلکی رامسری(67)

1-     هوای بد خوب بونِه اَمَّه آدم بد نَه!!!

هوای بد خوب می شود اما آدم بد نَه!!

کنایه: ذات وجودی افراد تغییر ناپذیر است.

یادآوری:

1-     روز بد خوب می شود اما آدم بد نه(این زبانزد فارسی است)

2-     گاو اِشکامِه تره گوشت نوبونِه   کُهنه دشمن تِرِه دوست نوبونِه

شکمبه گاو برایت گوشت نمی شود   دشمن دیرین برایت دوست نمی شود.

3-     اصلش، نسلش

 

2-     اونِه(اونَرِه)  گرزه گِی  آهین سَرِه

برای او مدفوع موش به اندازه آهن ارزش دارد.

کنایه:خسیس بودن

یادآوری:

1-     وینی(کین) لوکا دِل در هَرِه خوارِه

از دماغ(ماتحت) خود در می آورد می خورد.

*خسیس بودن با خسیس نهادبودن همانند اقتصادی بودن با خرج نکردن تومانی دو ریال تفاوت دارد.

 

3-هرکسی یَه هونو قبر دِل داکانِن(دَنَنِن)!

هرکسی را داخل قبر خودش می گذارند.

کنایه: عدم تجّسس و فضولی در کار دیگران. برگشت نتیجه اعمال به شخص

یادآوری:

1-     هر کی خربزه خوارِه پای لرزش هم نیشَرِه(این زبانزد فارسی است)

هرکسی خربزه می خورد پای لرزش هم می نشیند.

 

4-قاطر مُثان تول دل دِمَاستِه

مثل قاطر در گل گیر کرده است.

کنایه: رویکرد سختی و مشکلات به انسان در حد اعلای درجه

 یادآوری:

۱- نه راه پس داره  نه راه پیش

 

5-خودِه سگ(تیفاله) خَف بِیَردِِه (بِیَر دَرِه)

مثل سگ (جوجه تیغی)گوشه ای کز کرده و بر نمی خیزد.

کنایه: شدت رنج و اندوه

 

6-خدا دیرگیره اَمَّه شیره گیره ( گَرِه)

خداوند دیر عذاب می کند اما شیر خورده شده آدمیزاد را از وجودش می گیرد.

کنایه: شدت عذاب الهی

 

7-وی کین لوکا به جیری خبر دارِه

از ماتحت او هم خبر دارد.

کنایه: دوست و نزدیک بودن

یادآوری:

1-     یِه چال بُخوار یِه چال بِرین

با هم می خورند و با هم می ......نند.

 

 

8-دعای سنگینی وَنِه!

دعای سنگین با طول درازی می خواهد تا مشکل را حل نماید.

کنایه: انجام کاری سخت ولی ممکن

 

 

9-گوش شیطان کر چشم حسود کور(این زبانزد فارسی است)

کنایه: نشنیدن شیطان و ندیدن حسود از پیشرفت و سربلندی افراد

  

10-بیخودی کوت و بات نکن سنگ بزرگ علامت نزدنِه!

بیخود تلاش نکن بدون نتیجه است.سنگ بزرگ علامت نزدن است.

کنایه: سعی و تلاش بیهوده

یادآوری:

1- سنگی یَه وگیت نِشانِه یِه سنگ دیگر وی سر نِیَنِن.

اگر نتوان سنگی را برداشت یک سنگ دیگر روی آن می گذارند.

 

* خداوند گر ز رحمت ببندد دری    ز حکمت زند قفل محکم تری.

تئاتر رادیویی گیلکی(مرد و نامرد)

مرد: سلام یِه کم گندم، جو، کالش  ، سپوس خَسِم می مال گِه شانَ رِه؟

مرد: سلام کمی گندم، جو، کاه ، سبوس برای دام های خودم می خواستم.

 

نامرد: بُشو نِدِریم.

نامرد: برو نداریم.

 

مرد:می گاو گِه شان وِشنایَن. هِچی نِدارِن بُخوارِن. اَمِره دامانِ جی دِرگا کُردِن.

مرد: گاوهای من گرسنه هستند. چیزی ندارن بخورند. ما را از جنگل بیرون کرده اند.

 

نامرد: دانِه خا همه چی گرانا با. چند برابر قیمت. تونی بِتاو نتونی بداو.

نامرد: می دانی که همه چیز گران شد. اگر می توانی طاقت بیار و اگر نمی توانی بدو.

 

مرد: خدایا، خداوندا  به حق پنج تن برسان فریادرسی.

مرد: خدا یا، خداوندا به حق پنج تن فریادرسی بفرست.

 

مرد خسته و درمانده وارد منزل می شود و می بیند دختر کوچکش از مدرسه آمده و یک راست رفته سراغ یخچال اما نومیدانه بر می گردد.

مرد در گوشه ای نشست و نظاره گر بازی فرزندش بود. دخترک سه تا چهاربار ناخودآگاه به طرف یخچال می رود تا چیزی برای خوردن پیدا نماید ولی چیزی گیرش نمی آید.لذا به دنبال بازی اش می رود. ولی ناگهان صدای گریه مرد را می شنود .

دخترک می گوید:

بابا غصه نِخوار. مو اَلَن شونِم می النگویَه هَرم. بابُر بُروش.  یه کم میوه و خوراکی هگیر بِیَر تا بخوریم.

بابا غصه نخور. من الان می روم النگوهایم را می آورم . ببر بفروش. کمی میوه و خوراکی بخر بیار تا بخوریم.

مرد: دخترجان خدا را هزاران مرتبه شکر تی مار نَسَّه بِنِه. زودتر از دار دنیا بُشا. چند تا گاو دِریم. یکی دوتایِه روشَنیم صرف زندگی کانیم. خدا بزرگه.

مرد: دختر جان خدا را هزاران بار شکر مادرت نیست تا این روزها را ببیند.زودتر از زندگی رخت بربست. چند تا گاو داریم دو تا را می فروشیم تا صرف زندگی کنیم. خدا بزرگ است.

 

مرد خسته و ناامید بعد از فروختن گاوها راه می افتد تا برای بقیه دامهایش  و خانواده اش کمی آذوقه تهیه نماید. اما ناگهان متوجه می شود دختر خواهرش در سانحه تصادف در راه برگشت از مدرسه دچار حادثه شده و تا آخر عمر فلج می گردد.

مرد: دو دست خود را به طرف آسمان گرفته و با صدای بلند می گوید:

خدایا، خداوندا تو مِرِه اینجور بار بیاردِه. همه اش رنج و سختی . کی وَنِه رویِ آسایش بِنیم. تنها دست به دامانِ توایم. هر چی سنگه برای کل لنگه .زودتر می مرگِ برسان خلاص.

خدایا، خداوندا، تو من را این طور آموختی. همیشه در رنج و سختی. کی باید در آسایش باشیم. تنها دست به دامن توهستیم. هرچه سنگ برای آدم لنگ است .زودتر مرگ من را برسان و خلاص.

 

نامرد: اِسِه که پول بِیَردِه همه چی داریم از شیر مرغ تا جان آدمیزاد همه چیز مهیّایَه!!!

نامرد: حالا که پول آوردی همه چیز داریم از شیر مرغ تا جان آدمیزاد همه چیز مهیا است.!!

 

مرد: دنیا به همه کَسانِ. اینطور نِمانِه.ایمروز هم شِمِه روزِه.

مرد: دنیا مال همه است. اینطور نمی ماند. امروز هم روز شماست.

 

نامرد: همینِه. زیادی زور بزنی  فقط تی شِلار پاره بونِه.

نامرد: همین است و بس. زیادی زور بزنی فقط شلوارت پاره می شود.

 

مرد: ای خدانشناس پول پرست. بی غیرت  مگر نیشناوسی بی(نشنیده بودی):

"اَسوِ  مِن بار کوشَنِه    مَرده  غیرت"

اسب را سربار می کشد و مرد را غیرت می کشد.

نتیجه اخلاقی:    "  ؟"

چند زبانزد گیلکی رامسری(66)

 

 1-     سالی ماهی شنبه به نوروز

کنایه: مصادف شدن دو چیز یا پدیده میمون به طور همزمان

یادآوری: خوش یُمن شدن دو ماجرا با همدیگر

 

2-     هر جا دُرون شونِه  تریکِ(تاریکِ)

هر جا داخل می شوی تاریک است.

کنایه: رنج و سختی برای هر فردی وجود دارد.

یادآوری: هر کس درد هونو دِل

درد هر کسی در دل اوست.

 

3-بَر کَش  اَفتاو نِیَه

در سایه آفتابی نیست.

کنایه: نمی توان چیزی گفت. اوضاع مساعد نیست.

یادآوری: حال نتوان (زبان سَلَری مخصوص مسگر ها که از منطقه دماوند به رامسر کوچ کرده اند)

 

4-اُسورِه وی دُسمال گوشَه(سَر) دابُس نی یَه

اشک در گوشه دستمال روسری او بسته شده است.

کنایه: نازک نارنجی- زودرنج

یادآوری:

1-همیشیک وی کِتیر(موتورِه) وَلِه.

همیشه صورتش و چانه اش کج است. اخمی و عصبانی است. کز بیاردِه(بیر دارِه).

2-همیشیک وی موتورِه شِل کِت نیَه.

همیشه چانه اش شل  و آویزان شده است.

 

5-اینگار بیَردِه

اگر آورد. شرط گذاشت.

کنایه: سختگیری برای عدم انجام کار-مشکل ایجاد کردن

یادآوری:

1- سِنگ بیگَتِه(زبانزد فارسی است).

سنگ انداخت

 

6-تی سَرِه تَرِه  کانِه(کانِم)

سر تو را مثل تره ریز ریز می کند(می کنم)

کنایه: جمله فعلی برای ترساندن افراد

یادآوری:

1-     تِرِه دَرجن وَرجِن کانِه(کانِم)(تحریف شده : تِرِه دَزِر وَزِر کانِه(کانِم).

2-     تِرِه قیمه قیمه کانِه(کانِم)

 

7-یک گوش دَرِه یِه گوش دروازَه(این زبانزد فارسی است)

یک گوش در و یک گوش دروازه است.

کنایه: عدم توجه به حرف حساب- نشنیدن حرفهای درست

 

8-مِره وینِه  وَل وَلِه  راه شونو

من را می بیند راهش را کج می کند.

کنایه: کدورت داشتن- دلگیرشدن(بودن) از کسی

یادآوری:

1-مِرِه وینِه  خرابَه واز کانِه!!

من را می بیند به طرف خرابه می پرد.

3-     خدا دوتَه چُم دیگَه مِرِه هَدِه وَنِه اُنو نَنِم

خداوند اگر دوتا چشم دیگر هم به من بدهد نمی خواهم او را ببینم

 

9- خوشتِه گَهرِه بار بند باسِه دینَه

پارچه و بند روی سینه در گهواره خود را پاره نموده است. بزرگ شده است.

کنایه: از آب و گل درآمدن.

یادآوری:

1- وی   ک.....ر  کِش کف بوکوردِه!!!

1- شاش او کف کرده است.

 

10- دنیا به همه کِسانه

دنیا مال همه مردم است.

کنایه: مردم دار بودن. احترام به نظر جمع

یادآوری:

خدا با جماعتِه(این زبانزد فارسی است).

درخت مکر زن صد ریشه دارد / فلک از دست زن اندیشه دارد!

 

روزی مردی خروس لاری می خرد و به خانه می برد. زن سر و صدا می کند و می گوید شما در خانه ای که زن هست نامحرم به خانه آورده ای . هرچه زودتر برو و خروس را پس بده.

مرد به ناچار و از روی اجبار زنُ خروس را پس می دهد. فروشنده می پرسد آیا خروس من مریض و لاغر بود یا نه؟

مرد ماجرا را می گوید . فروشنده بلافاصله می گوید اگر ناراحت نمی شوی رازی را به تو می گویم. مرد نیز آماده شنیدن راز شد ولی متاسفانه فروشنده گفت: خانم شما با مرد دیگری ارتباط دارد. مرد شروع به داد و فریاد کرد و کار به کتک کاری کشید. فروشنده گفت اگر حرف من راست باشد شما صد من زعفران را به عنوان پاداش باید به من بدهی. مرد قبول کرد. به خانه رفت و گفت که می خواهد به یک مسافرت طولانی برود. ولی نیمه های شب به صورت ناگهانی برگشت و لی متاسفانه حرف فروشنده درست از آب درآمد و مرد قضیه را فهمید.

فروشنده گفت:

"هَوِنی تو گوش کن مکر زنان را    صبح زود ظاهر کن صد من زعفران را"

 

چند ضرب المثل گیلکی رامسری (64)

1-     چوته خا چوته خا زَئن  هم (هَمرَه هَم) دواگر نوبا(اثر نوکوردِه)

ضربه زدن پیوسته هم کارگر نیافتاد. پیگیری ها هم اثر نکرد.

کنایه: استمرار و مداومت بیهوده  در نتیجه کار اثری نداشت.

 

2- وَرپ دَرشا   گ ......ی  هَم دَر هَنِه!

برف اگر آب شود مدفوع هم پیدا می شود.

کنایه: اثر وضعی اعمال بد در آینده. هویداشدن نتیجه اعمال بد در آینده ای نه چندان دور.

یادآوری:

کوه به کوه نرسنه  ولی آدم به آدم رِسَنِه(این زبانزد فارسی است).

 

3-بیخودی تی شکمِ صوبون نزن(این زبانزد فارسی است)

بیهوده شکمت را صابون نزن.

کنایه: توقع بیمورد. تقاضای نابجا

 

4-گ....وز  بَده(بَدی)  بَتِه!!!

اگر بادی خارج کنی فورأ  می گیرد.(متوجه می شود).

کنایه: باهوش بودن. زرنگی در یادگرفتن کارها

 

5-خودش را بَزَه به کوچه علی چپ

ذهن خودش را به کوچه علی چپ منحرف کرد.

کنایه: انگار نه انگار- خود را به بی خیالی زدن

 

6- پنج تَه انگوشت بَرابَر نِیَن (این زبانزد فارسی است)

پنج تا انگشت در دست دارای طول یکسانی نیستند.

کنایه: وجود اختلاف ظاهری وژنتیکی در فرزندان

چند ضرب المثل گیلکی رامسری (63)

 

1- خوشتِه خِلی آو دنگ  دَنگ بزن   مُردمِ بُجِ دَنگ نزن

با آبدنگ خالی خود کار کن   ولی به  شالی برنج مردم  کاری نداشته باش.

کنایه: قانع بودن به مال خود.

یادآوری: بیگانه سگ دیوانه

گوشت ...... بخور منت قصاب را نکش.

 

2-مال پیغمبر بُخواردِه  مالِ خدا دُمال  موجَنِه!

مال پیغمبر را خورده و دنبال مال خداوند می گردد.

کنایه: پر توقع- به دنبال روزی غیرحلال

 

3-خوشته مالِ محکم بِدار  هَمسادَه دزد نگیر

مال خودت را محکم نگهدار و همسایه ات را دزد نگیر

کنایه: حفظ اموال شخصی و پیشگیری از گمان بد داشتن

یادآوری:

پای مرغت را ببند  گربه همسایه ات را دزد نگیر(این زبانزد فارسی است)

 

4- وی دُسمال گوشه(سر) همی شیک دابُس نِیَه

گوشه دستمالش را همیشه بسته نگه میدارد.

کنایه: نازک نارنجی- حساس و زودرنج-همیشه آماده گریه کردن است.

یادآوری:

1 -وی ریگ همی شیک وِچِه نی یَه

2- وی کتار همی شیک شِلَکِت نِیَه

3- وی چَکِن همی شیک وازِه

 

5-اصلأ نیسا دَدا  نَسَّه

اصلا دادش نیسا نیست

کنایه: خود را به بی خیالی زدن، طوری وانمود کردن انگار خبری نیست

یادآوری: حال نتوان (زبان سلری مختص مسگران که از دماوند و غیره به رامسر کوچ نموده اند)

 

6-دزد دزد بَگِنِه پادشایَه

دزد اگر مال دزد دیگر را بگیرد پادشاه است.

کنایه: رند و زیرک بودن

یادآوری:

دزد اگر دزد بَگنِه شاه دزده (زبانزد فارسی است).

 

7-شال َ رِه ویولون زَدِه بام

برای شغال داشتم ویولون می زدم

کنایه: کار را بی اهمیت جلوه دادن. گوش ندادن به حرف طرف و به صحبت او توجه نکردن.

یادآوری:آب در هاون کوبیدن

 

8- گردن مِیج هالِ سَر نیه با(نیَه نِه با)

گردن او بالای  شاخه انگور بود.(می گذاشت).

کنایه: طاقچه بالا گذاشتن.به حرف کسی توجه نکردن.گوش ندادن به صحبت افراد دیگر

یادآوری:

1-وی گردنِ دو کَشِ اره نِه بی یَنِه با

گردنش را اره دو طرفه (برای بریدن درختان قطور) نمی توانست ببرد.

2-وی گردن دار سَر نیابا

گردنش بالای درخت بود.

 

9-نیم تُر بُخوارد نُخواردِه

نیمه سیر خورده و نخورده

کنایه: سختی و رنج. تلاش معاش

 

10-دوشابِ پَسازَه

دُرد و باقیمانده از تفاله دوشاب گیری از خرمالوی جنگلی است.

کنایه: بی خاصیت. بی مصرف. بیکار و بی عار

یادآوری:

1-     به درد سگ نُخوارِه!

 

 

تئاتر رادیویی گیلکی (پُل= میرزا کین تُشک)

کدخدا: چی کار دِرین؟

م: خَنیم یِه پُل چاکونیم.

 

کدخدا: میان این همه دوست و دشمن ای همه حسود هَلِه تمانا نابا!!

م: پول کم بِیِردیم، هوا هم مُساعدت نوکانِه.

 

کدخدا:مجبورین پُل رودخانه دل چاکونین آب بابُرِه  یِه کم آن طرف تر چاکونین!!

م: ای مهندس تازه بِمِه . هرشاهی یِه سکّه زَنِه.

 

کدخدا:بِرارِه کاری بوکون مردم از ته قلب تِرِه دعا بوکونِن،یِه  یادگاری از تو  بمانه.

م:تو گونه مو چیکار بوکونِم. یکی می شی وام خَنِه، یکی مساعده، یکی می شی اسفالت خنِه ، یکی خرج عمل جراحی دارِه، ..... مو چند تَه پاره باباشِم!!!

 

کدخدا: ای حرفا به کنار، دوری و دوستی، همیشیک خوشتِه سرِ  از مشکلات به دور بِدار، بقیه مُثان. تا بتونی کاری بوکونی.

م: می خرج خیلی بالایَه. بمانِسِم!

 

کدخدا: فکر عاقبت بوکون. اگر پل دُرُسا باشِه. میدان دُرُسا باشِه یِه ساعت هم وی دل بَنی .مردوم از گوشه و کنار هَنِن تماشا بوکنِن. چرخ اقتصاد چرخَنِه. بازار هم رونق گَرِه.

م: چَشم . رو به کارگر کرده و سپس می پرسد: فقط تی گپِ منتظر بِم. همه چیزی بگوتِن تو هم چیزی بگو.

کارگر: همین قدر عقل و هوش برای ما فقیر بیچاره ها کافی یَه تا یِه روزی حلال در بِیِریم هدیم خوشته زن و بچه بُخوارِن. هر چی بیشتر بفهمیم بیشتر اذیت بونیم.

 

نتیجه اخلاقی:

 تکلیف پُل معلوم بوکنین  وَکِتِه میرزا کین تُشک.

چند ضرب المثل گیلکی رامسری (62)

1-     هرچی یَه بکشی نازکا بونو اگر حرف بکشی کلفت بونو(ویشته دِرازِه دَنِه)

هر چه را بکشید نازک تر می شود ولی اگر حرف را ادامه دهید کلفت تر و دنباله دارتر می شود.

کنایه: در نکوهش پرحرفی

یادآوری:

1-خدا یِه زبان هَدَه دو تَه گوش( یعنی یکی بگو دوتا بشنو)

2- هیتَه دَرجَنِه کَلَنِه(هی خرد می کند و می ریزد- یک ریز حرف می زند.)

 

2-     تی سر اُسبوج می یَره

شپش روی سرت می میرد.

کنایه: تعجب کردن از حرف یا انجام عملی خارق العاده و غیر معمول نظیر ثروت بادآورده

 

3-     اَمِه کَن نالِ بُن واش بویازَه

علف کنار درب خانه ما بو می دهد.

کنایه: به چشم نیامدن دخترهای همسایه یا فامیل

یادآوری:

1-     اَمِه خانه چراغ شِمِرَرِه خا سو نَدَنِه

چراغ خانه ما که برای شما نور نمی دهد.

 

4-دارِه سَر بی یَنِه  بُن خبردار نیَه

سر درخت را می برد ولی زیر درخت خبردار نمی شود.

کنایه: آدم زرنگ و چالاک- موزمار

یادآوری:

1-     وی هفت جوب ورزا بُن بُنِه(زیرزمینی) کار کانِه

گاو نر او هفت واحد در زیر زمین کار خودش را انجام می دهد.

 

5-کرات کینَه

ریشه درخت لیلکی و مقاوم  است.

کنایه: تداوم و استمرار در کار- پشت داشتن

 

6-گَمِج

دیگ گلی برای آشپزی

کنایه: نادان و نفهم. عدم تشخیص خوب و بد از هم

یادآوری: سنگ اُربو = گلابی جنگلی و سفت

 

7-اَسّانِه  شان آسان نِیَه

رفتن به آستانه امامزاده آسان نیست.

کنایه:لزوم تلاش و رنج برای به دست آوردن نتیجه

 

8- علف جای سختان دَر هَنِه

علف در جای سفت و سخت بیرون می آید.

کنایه: صبر و تحمل در برابر مشکلات معمول در زندگی

 

9- هَندَه اُ رو (اُ سو)

باز هم به همان طرف

کنایه: جمله نهی کردن از امری یا انجام اعمال بد و ناروا را به طرف همان انجام دهنده سوق دادن.

 

10-کف دست بو ناکُرده با خا

کف دست خود را که بو نکرده بود.

کنایه: ندانستن. ناآگاهی از انجام عمل یا حرفی

 

11-می دماغ لوکا جی بیرون بمابا(بی یَردِه)

از سوراخ دماغم بیرون آمد(آورد)

کنایه: نهایت سختی و رنج

یادآوری:

1-     می بخواردِه شیرِ در بی یَردِه

شیر خورده شده ام را از مادر بیرون آورد.

 

12-خودِه وزغ ماشین بَگِنِه

مثل اینکه ماشین از روی قورباغه رد شود.

کنایه: پهن شدن- متلاشی شدن

یادآوری:

1-دشتا با نِیَه = پهن شده است

تئاتر رادیویی گیلکی (دریا)

مرد: خدا را شکر، گوش شیطان کر امسال هوا خوب با،شوب کولاک وَرِسِه روز هوا بَنِه. چای محصول خوبی دَشتِه.

مرد:خدا را شکر، گوش شیطان کر شود. امسال هوا خوب بود.شب باران می آمد و روز آفتابی بود. چای محصول خوبی داشت.

 

زن: فردا وَچِه گَلِ هَمرَه خَنیم بیشیم دِریا. اگر پوچا صبر نزِنِه!!!

زن: فردا با بچه ها می خواهیم برویم دریا اگر گربه عطسه نکند(هوا خراب نشود).

 

مرد: تا فردا هوا هزار جور عوضا بونِه.

مرد: تا فردا هوا هزار جور تغییر می کند.

 

صبح فردا خورشید در هوای نیمه ابری از پشت دریا سرکشید و آ ه بلندی از نهاد زن نیز زبانه کشید.

زن: اگر شانس دِشتیم امه نام با شَمس الله(شانس الله). هوایَه بِن اَمِه همرَه چوتَه چاکانِه!

زن: اگر شانس داشتیم نام ما شانس الله بود. هوا را ببین با ما چه می کند!

 

مرد: تی ریشِه خا هیجِه گِل دارِه، فردا بیشین دِریا!

مرد: ریشه ات که اینجا در خاک است. فردا به دریا بروید.

 

در کنار ساحل دریا غوغایی به پا بود. مسافران از دور و نزدیک وارد ساحل دریا شده و اطراق می کردند.

به گشت مرتب  نیرو های انتظامی و تذکر شفاهی و رادیویی نجات غریق ها مبنی بر طوفانی شدن دریا در ساعات آینده روز و احتمال غرق شدن هیچ کس توجه ای نکرد و همه وارد دریا شدند.

 

نجات غریق: جوان امروز دریا طوفانی یَه، دریا نامَردِه ،ناش(نُشو)

 نجات غریق: جوان امروز دریا طوفانی است . دریا نامرد است ، نرو

 

جوان: مو خودم شناگرم. به بقیه هم درس دَنِم.

جوان: من خود شناگر هستم به بقیه هم درس می دهم.

 

نجات غریق: شنا، استخر دل با بقیه جاها مثل روخانه و دریا دِل فرق کانِه

نجات غریق: شنا در داخل استخر با بقیه جاها مثل رودخانه و دریا فرق می کند.

 جوان در یک چشم بر هم زدن در آب شیرجه زد و از نظرها دور شد.مدتی بعد صدای داد و فریاد از یک گوشه برخاست. مردم به سمت صدا دویدند. دیدند مادری پسر 22 ساله اش را در بغل دارد و مثل ابر بهاری اشک می ریزد. نجات غریق شروع به انجام عملیات احیاء کرد ولی بی فایده بود.آمبولانس رسید و پسر با مادرش را برد.

 

نتیجه اخلاقی:

در محل های تعیین شده شنا کنید. جهت حفظ سلامت خود و خانواده به تذکرات نجات غریق و نیروهای انتظامی جدّا توجه فرمایید تا مسافرتی با خاطرات خوش و دل انگیز داشته باشید نه یک عمر پشیمانی.